-
Àign ’90 - «Për fé fòra un pòpol, a s’ancamin-a co’l gaveje la memòria. As dëstruvo ij sò lìber, soa coltura, soa stòria. Peui cheidun d’àutr a j’ëscriv d’àutri lìber, a-j dà n’àutra coltura, a-j anventa n’àutra stòria. Apress, ël pòpol a cit pass a ancamin-a a dësmentié lòn ch’a l’é, e lòn ch’a l’é stàit. E ‘l mond tut dantorn a lo dësmentia ancor pì ampressa».
«Pour liquider les peuples, on commence par leur enlever la mémoire. On détruit leurs livres, leur culture, leur histoire. Puis quelqu’un d’autre leur écrit d’autres livres, leur donne une autre culture, leur invente une autre histoire. Ensuite, le peuple commence lentement à oublier ce qu’il est, et ce qu’il était. Et le monde autour de lui l’oublie encore plus vite».
Milan Hübl, stòrich cech/historien tchèque
Gioventura Piemontèisa a l’é ‘n Moviment polìtich-coltural apartìtich – formasse a la fin dël 1993 – che a travaja për la promossion ëd l’identità nassional dël Piemont e dj’Ëstat ëd Savòja. Dël 2003 a l’ha ‘dcò pijà l’ardità dël Grup d’Assion Piemontèisa Val Pélis.
Ant ij prim agn a l’é votasse a la promossion ëd la lenga piemontèisa (patrimòni ‘d pì che 3 milion ëd përson-e), l’ùnica lenga dël Piemont che, comben ch’a l’abia l’arconossiment ëd l’UNESCO, a resta discriminà da j’Institussion ede facto proibìa ant la scòla e an sij mojen d’anformassion.
Dël 1998 a l’ha ideà e elaborà un proget për propon-e l’ansëgnament ëd la lenga piemontèisa ant le scòle (Programa ARBUT), che a l’ha realisà da l’ann ëscolàstich 1998/’99 al 2011/’12, ëd régola con la Region Piemont. ARBUT a l’ha daje a j’ansëgnant j’instrument ëd conossensa për antërven-e ant le classe d’ëscòla (a travers ëd cors ëd lenga piemontèisa ch’a l’é fasse an tute le provinse) e, ant l’istess temp, a l’ha butà a disposission dij giovo anlev ëd mojen didàtich modern e vajant. Gioventura Piemontèisa a l’é antërvënùa ant na milen-a apopré ‘d classe d’ëscòla, a l’ha organisà e portà a compiment ëd senten-e ‘d cors ëd formassion an sla lenga, la coltura, la literatura e la sivilisassion ëd Piemont (na tranten-a mach nt l’ann 2009/’10) e a l’ha realisà na senten-a ‘d publicassion, dont vàire a son ëd lìber didàtich.
Coste atività as gionto a le vàire àutre (convegn, seminari, stagion ëd teatro, studi, edission musicaj, stampa d’atualità, anformassion web – dal 1999! – progetassion d’inissiative) e, pì che tut, a l’elaborassion ëd test polìtich e legislativ (proget ëd lej al Parlament e a la Region, ordo dël di, propòste polìtiche) a pro dl’arconossiment e dla promossion ëd la lenga piemontèisa.
Cost travaj a pija l’andi da la consiensa che ëd realtà “virtuaj” a peulo nen avèj n’avnì e che an toca parte torna dai valor fondamentaj, restand con ij pé për tèra. A-i é pa mojen pì vajant për arviresse a la massificassion ch’a tira a fene tuti istess che arpijesse nòsta identità real (nen anventà o artifàita) individual e ëd pòpol.
Ël pòpol piemontèis-savojengh, parèj ëd col ësvìsser, a parla da sempe quatr lenghe: piemontèis, francoprovensal, ossitan-provensal alman walser, pì ël fransèis. Costa a l’é na realità stòrica e social.
Dal moment che la rason polìtica sotnùa da la scòla e da j’università italian-e e dai mojen d’anformassion a pòrta a la sparission ëd nòstr pòpol e ‘d soa manera ‘d vëdde ‘l mond, a la dësmentia ‘d soa stòria e dij sò valor e a soa sostitussion con ëd “colture” anventà ‘d pianta, Gioventura Piemontèisa ant ël camp ëd la polìtica linguìstica a propon, tant për ancaminé, che tute le lenghe ‘d Piemont a ven-o a esse ufissiaj andova ch’as parlo, parèj com ël catalan e l’aranèis a lo son an Catalunya. E se ij “media” e le costume comersiaj a slontan-o le generassion giovo dai parlé dij sò vej, che l’ansëgnament ëd nòste lenghe a ven-a esse obligatòri ant la scòla. E sòn a-j toca a la Region (che, s’a l’ha ancor nen le competense, a l’ha mach da pijessje, com a l’ha fàit la Valdosta).
L’assimilassion dël pòpol ëd j’Ëstat ëd Savòja a passa ‘dcò a travers ël ravagi ‘d soe memòrie stòriche, materiaj e inmateriaj, a travers la dësnaturassion ëd sò mond, ëd sò paisage, ëd soa manera ‘d vive, ëd soa sivilisassion.
L’andi a la balansa a l’ha dalo na sentensa da nen chërdje dla corte costituzionale italian-a che, dël 2010, a l’ha arfudà l’arconossiment ëd la lenga piemontèisa e soa parificassion con j’àutre lenghe arconossùe (francoprovensal, ossitan, furlan, sard…) e a l’ha dësganfà an manera comandòira e aroganta tuta la legislassion dla Region dël Piemont an materia, frut ëd quarant’ani ‘d bataje dël pòpol piemontèis, dij sò studios e dij sò òm ëd litre e dij sò òm polìtich pì anteligent e antivist.
Apress avèj ëmnà na bataja legislativa ch’a l’ha portà a deposité vàire dissegn ëd lej al parlament italian da part ëd tute le fòrse polìtiche, a la formassion dël Comità “Piemont482” e a na cujìa ‘d signature, l’enésim arfud ëd dëscute coste propòste a l’ha portà Gioventura Piemontèisa, dòp un temp ëd madurassion, a pijé partì risolù për l’indipendensa polìtica dël Piemont, considerand inùtil ëspeté ancor da part ëd la Repùblica italian-a na considerassion për ël pòpol piemontèis ch’a peul nen rivé.
Ël Congress Nassional d’Ast dij 20 ëd gené dël 2013 a l’ha virà ‘l feuj, cangiand ël Moviment coltural an Moviment polìtich-coltural e an ëstrenzend torna j’anliure con nòsti conassionaj ëd Nissa e ‘d Savòja. Da col di-lì, da “Moviment për l’identità dla minoransa linguìstica piemontèisa”, Gioventura Piemontèisa a l’é “Moviment Nassional për l’identità piemontèisa”: n’organisassion ancor pì slargà, giovo e dësgagià, presenta al sël teritòri, pronta a bravé na bataja neuva ant la società për fé soa part an manera che cola nassion fongà a caval ëd le montagne le pì àute d’Europa a torna alvesse an facia al mond e a la stòria.
► NA PCITA STÒRIA ‘D GIOVENTURA PIEMONTÈISA
19/5/2002 (selessioné)
►PËR FÉ L’ISCRISSION
Contat e anformassion:
Gioventura Piemontèisa
Piassa dl’Oratòri ‘d Don Bòsch
15030 Ël Sumian / Occimiano (AL)
e-mail: giovpiem@yahoo.it
