Filastròcole, proverbi, canson, poesìe e fàule për amprende ‘l piemontèis giuganda
Gioventura Piemontèisa, 2003
21 x 30 – pp. 103
€ 18.00
Doi seugn
Se i saro j’euj e i penso a cora i j’ero cita, mi i vëddo la Mlana ‘d Beuves e San Ròch, le rive vërzolante e bagnà da la rosà, pugnà ‘d primaverin-e arlongh a le bialere e ij camp tenzù ‘d giàun dai trombon, jë pniss dle castagne ‘nt ël camp da bòce… i respiro ‘l përfum picant e brusch dla spalera ‘d buss, l’odor vert e piasos dël fen, la càud dla stala, ch’am ciapa con l’odor del liamé, fòrt e tròp grev për mi – cita sitadin-a – …i sento ‘l romor sclint dla cassa ch’as duvrava për pijé l’eva dal sigilin e beivila, e ‘l romor dij sòco sla stërnìa… i sento an boca ‘l gust dla marenda ‘d pan e brossa… i vëddo ‘d përson-e an camin a fé cheicòs, ch’a son cristalisasse ‘nt j’arcòrd e a son stampasse për sempe, ancreus a mi, coma na fòto… i sento ‘ndrinta mia ment l’arson ‘d chèiche paròla, na vos con l’acsan ëd Coni: ambelessì a-i é mie rèis, fonghe… a son d’arcòrd scurpì dzòra mie célule, antortovignà a le fibre ‘d mè cheur coma ‘l glìssin a la ringhera, mi i son chërsùa con lor, e adess a son un tòch ëd mi.
Ma l’arcòrd pì bel ch’as fà anans an mia ment a l’é col ëd mia nòna da la part ëd mare – l’ùnica ch’i l’hai conossù – con soa coron-a ‘d cavèj bianch…
Peul esse che ij cit e ij vej a së smijo e a l’é për lòn che ij nòno a son vàire amportant ant la vita dle masnà: la mia a l’ha lassame na marca dlicà e fonga. I l’hai avù ‘l boneur d’avèj na nòna foravìa, ch’an portava a spass, mi e mia seure, a la Fontan-a dël Beu, o a cheuje barbaboch e lacet e d’àutre erbëtte – ël cioché a sonava l’Angelus – për fene la frità o “la pasta a la cassaròla”, e an portava a Coni, con la filovìa, minca màrtes e vënner, ij di ch’a-i era ‘l mërcà… e i la vëddo ‘ncora daranda a noi, an mentre ch’a conta stòrie, fàule e drolarìe e an mostra ‘d gieugh e ‘d tradission – ch’a s’arfasìo a sò mond ëd campagnin-a – an piemontèis, l’ùnica lenga che chila a parlava.
E nojàutre i la scotavo anciarmà e i j’ero mai stofie ‘d sentije, bele ch’i-j savèisso tute a ment. «Conta, nòna, conta ‘ncora!». E chila an beicava da dzora j’uciaj e a soridìa e, sensa chité ‘d fé scapin, a contava e a contava, sempe con passion…
Mi i penso d’avèj ardità da chila ‘l piasi dla conta, la passion për le fàule, le drolarìe, le filastròcole. E i l’hai contaje ‘dcò mi ste stòrie, vàire e vàire vòlte, a mie fije, ai mè novod, ai fieuj ëd mie amise… e i l’avìa fin-a scrivuje, perché a fusso nen dësmentià, përchè lì ‘ndrinta a-i é cheicòs ëd mia nòna ch’a l’é viv ancreus a mi e ‘n pòch ëd mie rèis. Ma i l’avìo scrivuje an italian e… a l’era nen l’istess, a-i era nen ij son, le nuanse, cole manere ‘d dì ch’as peulo nen trasportesse an italian: a j’ero d’àutre stòrie, nen le “soe”.
A l’é për lòn ch’i son iscrivume ai cors ëd Lenga e Literatura Piemontèisa, për realisé mè seugn: i vorìo amprende la grafìa e la gramàtica piemontèise për podèj scrive, an soa lenga, tut lòn che mia nòna an contava. E a l’é stàit ëd bel fé: i l’hai campà giù tut, an sël feuj bianch, pressà, sensa esitassion, perché a l’era già tut pront, scrit ant mè cheur.
Peui, un pòch a la vòlta, a l’é surtime ‘ndrinta n’àutr seugn: col ëd conté ste ròbe ‘dcò a d’àutre masnà, e ‘d trasmëtte mia lenga-mare, l’ànima ‘d mia gent, përchè a l’é an camin ch’a së smòrta, adasi adasi, përchè ij cit “modern” a parlo pì nen ël piemontèis, ma l’anglèis – gnanca vàire bin – e a san tut dj’eròe giaponèis o merican, ëd Robin Hood o Zòrro, ma a san pa pì chi ch’a l’é ‘l Baron Litron o Gariboja e a l’han mai ancontrà Petin e Manin… a fan la festa d’Halloween, ma a san nen chi ch’a son le masche…
A l’é na bela ròba che nòste masnà a studio l’anglèis e l’informàtica – a diso tuti che ancheuj i podoma pi nen sté sensa! – ma a mi më smija nen giust diventé tuti istess, tuti fotocòpie ‘d modej televisiv, e perde nòste rèis, nòsta identità.
I l’oma ‘d tesòr ardità da nòsti vej, gropà a nòsta tèra, cha val bin la pen-a ‘d cudì e trasmëtte, e i l’oma ‘l dover ëd deje cheicòs ëd pì a nòste masnà che nen lasseje chërse copianda j’àutri coma ‘d sumiòt!
E a l’è për sòn ch’i son diventà magistra ‘d piemontèis e i son an camin ch’i serco ‘d mostrelo ai cit propi coma i l’hai amprendulo mi, giuganda e scotanda fàule, filastròcole e canson dësmentià, ma ‘dcò amparanda chèiche bela poesìa d’autor clàssich. Mi i penso ch’a sia essensial presenté nòsta coltura nen mach da na mira folclorìstica, ma ‘dcò eufre la possibilità ‘d dëscuvrì l’esistensa d’ “egregie cose” ch’a peulo anvisché j’ànime e cha l’han nèn d’anvidié a j’àutre culture, che i podoma aceté, confrontesse con lor, e da lor amprende vàire, ma mach s’i soma cossient ëd nòsta identità…
Mi i spero che “Cand a pieuv e a fà sol” a reste nen mach sarà ‘nt le scòle, ma ch’a peussa giuté ‘dcò chèiche grand a gavé ‘n pòch ëd póer a j’arcòrd e a cisseje, a feje vnì ‘l vëzzo ‘d conosse mej nòsta literatura, ch’a l’é viva da mila agn e a guerna vàire perle pressiose.
Nojàutri Piemontèis i soma nen mej nì pes che j’àutri, ma noi, combinassion, i soma piemontèis… Mi i dagh sempe da ment ai seugn… A l’è për lòn ch’a l’è nà “Cand a pieuv e a fà sol”.
I lo dago al vent, ch’a lo spantìa, e, s’im giute tuti vojàutri, ‘dcò mè scond seugn a diventrà realtà.
Una raccolta di filastrocche, canzoni, proverbi e favole piemontesi: i ricordi del tempo trascorso dall’autrice con la propria nonna, ordinati in modo da essere proposti come percorso didattico-educativo. Un patrimonio con radici lontane dal tempo, da affidare ai bambini affinchè non venga dimenticato.