(La Spinëta, 1903-1945)
«Specc vivent ëd soa poesìa: val a dì la bontà, la gentilëssa, la discression vestìe ‘d carn e d’òss uman»
Olivero
Nino Autelli a l’era nà a La Spinëta (Lissandria) dël 1903, ai 17 d’agost.
A l’avìa studià da dotor a Turin, ma peui, piantà lì jë studi për parte soldà, tornà a ca, a l’avìa avù pì car fé ‘l magìster elementar e vive an mes ai cit, pì davzin a soa ànima-masnà. Dël 1940 a l’avìa realisà sò seugn e sposà Marìa, magistra ‘dcò chila ma, pòchi mèis apress, a l’era partì për la guèra, destinà al treno-spidal dla Cros Rossa ch’a portava ij ferì da la Russia. Bele an mes a j’afror ëd la guèra a l’avìa trovà la manera ‘d porté consolassion e pietà, përchè chiel a l’era parèj, bel da feura coma da drinta, altruista, grassios con tuti, benévol, ël cheur pien ëd dosseur, tan genà ma frem ant lòn ch’a chërdìa…
A la fin dla guèra, ai 18 ëd magg dël ‘45, dë ‘d neuit, dëdnans a j’euj terorisà ‘d soa fomna e ‘d soa citin-a Pàula, a l’é stàit massà da në strop ëd dësbandà ch’a son presentasse coma partisan e a l’han daje la colpa d’esse “fassista”. Ël CLN a l’ha mai daje a gnun sto comand e ij sassin a son mai stàit trovà. Sto crìmen anònim a l’é un dij vàire ch’a son stàit fàit ant un moment ëstòrich bin ëstravirà, d’anarchìa e ‘d ruin-a, ‘d matarìa e ‘d pauta macià ‘d sangh, soens nossent.
Dròla ‘d na combinassion: ai 17 d’agost (di e mèis dla nàssita d’Autelli) dël 1936, a l’istessa manera a l’era mòrtje Federico Garcìa Lorca, un dij pì grand poeta spagneuj. A cambiava maca ‘l color dël folar che ij sassin a portavo: bleu costi-sì, ross coj-là. Garcìa Lorca e Nino Autelli a j’ero conossusse dël 1931 e a së smijavo ‘nt la dosseur e la nossensa dl’ànima e përchè a l’avìo mai fàit polìtica ativa.
Nino Autelli a l’ha lassane doe euvre, doi diamant – coma a l’ha definìe Luis Olivé: Pan ëd coa, andoa a l’ha cujì conte e fàule piemontèise viranda ‘l Monfrà e ij dantorn ëd Lissandria an bici, pais për pais, scotanda la vos dij vej ch’a l’ha ‘l savor càud dla tèra, coma sò pan, nèir e savurì; e Masnà, andoa ch’as cheuj tuta soa poesìa an pròsa. Nino Còsta a l’ha scrit: «…difìcil a dì lòn ch’a l’é la poesìa, pì difìcil a dì lòn ch’a l’é la poesìa d’Autelli. Na ròba fin-a fin-a, legera legera, bianca bianca, coma coj fiòch ëd bambasin-a ch’a vòlo ant l’aria al temp ëd la prima. A smija fàita ‘d gnente, ma l’é riveje a col gnente ch’a fà càud… A bzògna nen mach esse ‘n poeta, ma dcò n‘artista fàit e finì coma a-i na j’é pòchi»
Nino Autelli a l’é, sicura, lë scritor pì grand ëd pròsa piemontèisa, un còndor con j’euj e ‘l cheur ëd na colomba*, passà a la legenda për soa vita sclinta, soa mòrt crudela e sensa sens e, dzoratut për soe euvre.
Autelli a l’é mòrt massà a La Spinëta a 4 ore e ‘n quart dla matin dij 18 ëd maj dël 1945: a ‘n bòt ëd cola neuit dij giovo armà a son andàit a pijelo a ca soa, a l’han falo seurte e a l’han ësparaje. Ij nòm dij sò sassin a son mai conossusse. (Wikipedia an piemontèis)
*Luis Olivé, Ël Tòr, arvista lìbera dij Piemontèis, Ann IV, Nr 31-32, Roma, 15 ëd dzèmber 1948.
Nino Autelli (da Masnà):
► La cros ëd Ramuliva
► Natal an sël brich