Adriana Chiabrando
A-i era vàire përsonage fòra-vìa al Pé du Plan, ma ‘l pì anciarmant dël Borgh a l’era, sicura, ’l calié. Cand che mama am disìa: “Va ‘n pò da Riccardo, vah!” mi i j’era contenta coma s’i andèisso al cine e, an efet, a l’era në spetàcol ùnich. A l’era rivà dcò chiel dal sud, ma gnun a savìa d’andoa o përchè e sòn a lo anrovava ‘d cheicòs ëd misterios e a-j dasìa da fé a tute le lengasse dël Borgh ch’a anventavo e a contavo ‘d tut assòrt: na vòlta a l’era scapà da la fomna o, peul desse, a l’avìa findi massala… (i l’hai nen conossune vàire përson-e pì pacìfiche che chiel…), n’àutra ch’a l’era stërmasse da la mafia e via fòrt… A l’era nen vàire grand, ma i l’hai sempe pensà che, s’a fussa stàit bin vestì – a portava sempe, istà e invern, na maja che, d’antan, a duvìa esse stàita bianca, tuta përtusà (ma sempe con j’istess përtus, nì un ëd pì, nì un ëd meno) e na giachëtta sël grison – a sarìa stàit un bel òm, tan pì ch’a l’era cortèis e ‘d bel deuit, coma në sgnor. A fitava doe stansie da para a l’òsto ‘d Pascal. La prima a l’era ‘l negòssi: un bancon pien ëd póver, che chiel a-j passava ansima la mania për polidelo cand ch’a duvìa mostré a ‘n client na scarpa e vàire scàtole dë scarpe dëscobià, ch’a virava sù e giù se ‘l client a na vorìa doe pròpe istesse… ma la part pì anciarmanta a l’era la bòita. A-i era na cita stùa a bòsch, un banchet con ciò e martej e còla e ‘n baron o, mej, na montagna dë scarpe, scarpet, scarpon, pantofle, stivaj, sòco… e via fòrt, ëd tuti ij color e misure… a-i na j’era almanch un-a për minca abitant dël pais (trové la compagna a l’era n’afé da doi indrit…) – e peui a j’ero vàire cadreghe e taboret, përchè ‘andé da Riccardo’ a vorìa dì porteje ‘n paira dë scarpe da rangé e lasseje lì – coma a l’avrìa vorsù chiel, che l’indoman, sicura, i l’avrìo trovaje bele rangià (valadì ch’a sarìo finìe un-a dzora al baron e l’àutra vassavèj andoa e che, se un a l’avìa boneur, peul desse, l’ann ch’a-i venìa a sarìo sautà feura bele rote coma prima, o as na trovava mach pì un-a e, për l’àutra, un as contentava d’un-a che chiel a të smonìa – e prennetevi chilla, nò? – che a jë smijava ‘bastansa’ a la toa…) o butesse an coa dré dj’àutri coragios e speté ch’at je rangèissa bele-lì, dnans a ti. E costa a l’era, sens’àutr, la solussion pì savia e pì amusanta. As passava na matinà o ‘n dòp-disné fòra-via, ciaciaranda e vardandlo travajé… Përchè a l’era bin brav an sò mesté, gnente da feje con ij calié d’adess, coj dij supermercà, che, ant n’àmen at cambio le sòle e at polido ‘l pòrtafeuj… nò, chiel a-j butava tut ël temp ch’a-i andasìa, con na flema da fé invidia – bele cora a j’ero set o eut client ch’a spetavo e a bërbotavo e, mincatant, cheidun as n’andasìa – a fasìa tut con passion: la gucia dla màchina ch’a passava lassanda ‘d pont përfet, ij colp dàit con sapiensa dal martel, na desen-a ’d ciò tenù con dlicadëssa dai làver… e a la fin, na bela lucidà con la mania, fàita con rigor dal brass compagnà da la testa, ch’a sopatava con la stessa cadensa, peui a la vardava an contralus (la scarpa, nen la testa…) coma për salutela e at la consegnava coma s’a fussa stàita cola ‘d Sënnerin-a: sensa dùbit, an col moment, a l’era la scarpa la pì pressiosa dël mond! E un a tornava a ca, sodisfàit, con le scarpe neuve… e j’àutri a tiravo ‘n sospir (a toca quasi a mi!), ma a tocava ch’a fèisso bin bin tension, për nen lassesslo scapé… Riccardo a duvìa avej n’alergìa ai sòld, ch’a-j dësmangiavo le man cand ch’a-j tocava e, tut sùbit che un a lo pagava, con la scusa ‘d deje la resta, ch’a tenìa, apòsta, ‘nt un cit tirol dré dël bancon dla botega, a ciapava al vòl la giaca – ch’a l’era pendùa a ‘n ciò da para a la pòrta – e a sghijava feura për andé da Pascal o da Pavarin (a-i era pì d’òsto che ‘d panaté an coj pòchi méter quadrà dël Borgh), lassanda tuti con na branca ‘d nas për chèiche bondosa mesorëtta… peui a tornava subianda, con un bel soris, a pendìa la giaca al ciò e a tornava a setesse, sensa deje da ment a le bërbotade, che peui tuti a lo scusavo, përchè n’àutr ch’a-j vorèissa bin, coma chiel, a le scarpe, a lo trovavo pa, sicura! Cheidun a portava mach cola rota, con la speransa ch’a fussa pì belfé trovela, ma còsa peui as na fèissa dl’àutra – s’a trovava pa cola rangià – a l’é sempe stàita na domanda che i l’hai mai savù la rëspòsta, da già che, ‘n gir për ël pais, ‘d gent con scarpe un-a diferenta da l’àutra i l’hai mai vistne vàire…
Ant ës moment Adriana a scriv ansima ‘l profil Pé du Plan ëd Bardonecia
BGG: «Questa è Villa Biano, una villa sita vicino all’albergo Ziel, demolita nel 1969; ora c’è un condominio. La via non me la ricordo, ma è una traversa di Via Medail per andare alla centrale ENEL. Il proprietario era un ingegnere famoso, morì con la figlia di incidente d’auto. La villa fu venduta perchè non c’erano eredi. Ho anche avuto la fortuna di entrare in questa villa, per una festa studentesca, ricordo benissimo che c’era un arredamento molto pesante, caminetti immensi e buio… ma veramente un’opera d’arte, alcuni dicevano che c’erano i fantasmi… mi dispiace che l’hanno demolita: era una meraviglia». (Fb, 17.2.2012)