Ij test ëd Chér a l’é ‘l document an piemontèis ël pì antich ch’a pòrta na datassion precisa. I soma ant l’época dle Comun-e e ‘d soe lòte për goerné soe libertà. Chér a l’é na repùblica, antagonista a Turin, ch’a restrà indipendenta fin-a al 1347, cand a sarà pijà dai Cont ëd Savòja.
«Ant la Comun-a ‘d Chér la società ‘d San Giòrs a rapresentava ‘l partì popolar, e l’ospissi a l’era la rocafòrt andova j’òm ëd la Società a së riunìo për deliberé e, ant l’ocasion, për difendse contra la Società dij milissian o cola dij Cavajer, ch’a j’ero formà dai nòbij» (Pinin Pacòt).
L’amportansa ‘d costi test, ch’a son peui ij test ufissiaj ëd la costitussion ëd la Companìa, a l’é dzortut linguìstica: oltra a dene na testimoniansa dël piemontèis dël Tërzent an dan la preuva che costa lenga as dovrava ‘dcò an forma ufissial e formal për la redassion ëd test giurìdich. (R.C.)
.
Statut de l’Hospiçii de la Compagnia de Saint Geòrç
del pòvol de Cher
23 ‘d luj dël 1321
A lo nòm del nòstr segnor Iesù Christ, amen. A l’an de la ssoa natività mcccxxi, a la quarta indiçion, en saba a xxv di del meis de loign en lo pien e general consegl de la compagnia de messer saint Geòrç de Cher, a son de campanna e a vox de crior, en la chaxa de lo dit comun de cher al mod1 uxà e congregà:
el fu statuì e ordonà per col consegl e per gle consegler de lo dit consegl e per gle rezior de la dicta compagnia, gle qual adonch lì eren en granda quantità e gniun de lor discrepant, fait apres solempn partì,
che gly infrascript quatrçent hòmegn de la ditta compagnia seen e debien esser perpetuarmeint e se debien nominer un hospiçii, ço è hospiçii de la compagnia de sein Geòrç.
I quagl hòmegn debien e seen entegnù perpetuarmeint consegler a adrit e learmeint la ditta compagnia e i cònsol e gli hòmegn de colla compagnia a bona fay, no declinand a alcunna voluntà se nò a chunna utilità del còrp de colla compagnia.
E se el entrevenis, que Dee n’el vogla2, que alchuna persona que ne fus de la ditta compagnia, de quinta condiçion o stat que sea, feris alchun hòm de la ditta compagnia o veirament feis ferir o vulnerer – o veirament fos a fer la ditta ferua o veirament deis consegl vo favor – o se el entrevenis de houre enaint que alchun de la dita compagnia feris o vulneras alchun o alchuign qui no fossen de la ditta compagnia o com chol o veyrament prandes guera com lor,
que gle infrascript quatrçent hòmegn de la ditta compagnia seen entegnù e debien preçixament e sença tenor porter e deferir pareysament arme, ço è falchastr, juxerma o sea spa o maça, e braçagl o sea tavolaça, tant quant porterea col o coigl de la ditta compagnia i quagl havessen o aves la ditta discòrdia e tant que la vindita se feis de la ditta ferua,
de fin·a tant que col qui area la discòrdia o a chy serea faita la ditta ferua o qui ferea la ditta vendita a pas o sea concòrdia pervenis con y sòy auersarii:
………………….
(Da C. Salvioni, Antichi testi dialettali chieresi, an “Miscell. Caix-Canello ”, Firenze 1886; G.P. Clivio, Coj ‘d San Giòrs: a propòsit dël prim document ëd vej piemontèis ch’a sia datàbil e localisàbil, an V Rëscontr Antërnassional dë Studi an sla Lenga e la Literatura Piemontèisa – 1988, At, Alba 1989).
Version an piemontèis modern ëd Renata Capello
Al Nòm ëd nòstr Sëgnor Gesù Crist. Amen. Ant l’ann ëd Soa Natività 1321, ant la quarta indission, an saba dël di ch’a fà 25 dël mèis ëd luj, ant ël pien e general Consèj ëd la Companìa ‘d Sor San Giòrs ëd Chér, a son ëd ciòca e a vos ëd crior ant la ca dla dita Comun-a ‘d Chér al meud dovrà e congregà,
a l’é stabilisse e ordinasse da col Consèj e dai Consijé dël dit Consèj e dai Resior ëd la dita Companìa, che adonch a-i ero lì an gran nùmer e gnun ëd lor a l’era an dzacòrdi, fàit apress n’esam ancreus,
che ij sotëscrit quatsent òm ëd la dita Companìa a sio e a dëbio esse an manera perpetua e a debio costituisse an «ospissi» e pijé ‘l nòm ëd «Companìa ‘d San Giòrs»,
che che costi òm a debio e a sio tnù an manera perpetua a dé ‘d bon consèj e an manera s-cëtta a la dita Companìa e ai Cònsoj e a j’òm ëd cola Companìa an bon-a fe’, nen sogetand-se a gnun-a volontà ch’a sia pa për chèich utilità dël còrp (dla bin) ëd cola Companìa.
E s’a antërvënèissa, che De a veuja pa, che chèich përson-a ch’a fà pa part ëd la dita Companìa – ëd qualsëssìa condission o stat ch’a sia, a ferièissa cheidun ëd la dita Companìa o a fèissa ferì o danegé o vreman a fussa chiel a fé la dita ferìa o bele mach a dèissa consèj o a favorièissa o se cheidun ëd fòra a antërvenèissa dnans che cheidun ëd la dita Companìa a ferièissa o a danegèissa] cheidun ch’a fusso nen ëd la dita Companìa, o con col ch’a-j fèissa guèra
che ij sotëscrit quatsent òm ëd la dita Companìa a sio tnù e a dëbio ampressa e sensa speté pijé e porté d’arme, visadì falsastr, giusarma o spèja o massa e brassal o taulassa, tant com a portèissa col o coj ëd la dita Companìa ch’a l’avèisso avù o a l’avèisso dita dëscòrdia e tant che la vendëtta as fèissa dla dita ofèisa
fin-a a cand che col ch’a l’avèissa la dëscòrdia o ch’a l’avèisso faje la dita ofèisa o a fèissa la dita vendëtta, a pas, visadì a concòrdia a vnèissa nen con ij sò aversari:
……………………
- 1 Mod: lese meud.
- 2 Vogla: lese veuglia.