La matin ëd màrtes 21 ëd luj dël 2009 a l’é mancaje a Turin Pare Giuliano Gasca Queirazza S.J., un ëd j’ëstudios ij pì vajant ëd nòsta coltura e ‘d nòsta lenga.
Professor emérit a l’Università ‘d Turin, soa conossensa dj’aspet ij pì divers ëd la piemonteisità i l’oma podula apresié ant ij vàire ancontr ch’a l’ha tnù an costi ani e ant soe euvre, dont i arcordoma j’ùltime an sl’onomàstica, an sla stòria dla literatura, an sij test ëd j’orìgin, an sla religiosità piemontèisa, tuti publicà da la Ca dë Studi Piemontèis, dont a l’era Vice-Pressident.
Costa dëspartìa a rapresenta na gran pèrdita për la coltura ‘d nòstr Pais e a lassa ‘n veuid ch’as peul nen arpiassesse.
.
ARCÒRD ËD PARE GIULIAN GASCA QUEIRAZZA S.J.
Adieu Pare Gasca, prèivi enciclopédich. Ël gesuita dot ch’a mostava ’l piemontèis”; parèj a l’ha scrit ëd Chiel ël professor Giovann Tesio. Belavans Pare Giulian Gasca Queirazza S.J. a l’ha lassane màrtes 21 ëd luj, an manera discreta, coma ch’a l’era soa përson-a; a l’avìa 86 agn; la Santa Mëssa ’d sepoltura a s’é fasse vënner 24, ant la cesa dij Sant Màrtir, an Contrà Garibaldi a Turin, andova che Chiel a l’era Retor e Superior ëd la Comunità dij Gesuita.
A l’era nà a Roma ai 30 dë Dzèmber dël 1922, përchè ’l pare, militar ëd cariera ’nt l’Artijerìa Alpin-a, an col moment a prëstava sërvissi a Roma, ma d’orìgin piemontèisa. A vnisìa da na famija ’d militar e ’d médich e a sostenìa, con facessia, d’avèj rëspondù a doe ciamà ’nt un-a: médich sé, ma dl’ànima, militar ëdcò, ma come “soldà dël Papa” (batùa d’umor përchè la “Companìa ’d Gesù” a fà vot d’ubidiensa al Papa “perinde ac cadaver”). A l’ha passà ij prim ses agn ëd vita ’nt la capital, ma le vacanse a-j passava sempe a Turin, ant la veja ca ’d campagna dij grand da part ëd mare, ij Brach, an val Patonera, andova, coma ch’a arcordava, a l’ha ’mprendù dai fieuj dij masoé sò prim piemontèis. Peui l’artorn definitiv a Turin, andova a frequenta la prima elementar a la Pacchiotti e jë studi superior al Social an Contrà dl’Arsivëscovà 9. An si agn-sì a mosta ’dcò soe grande dòte da sportiv: balon, bala a sësta, téniss, biciclëtta, canotage, e dzoratut amor për la montagna e lë schi.
A ancamin-a soa militansa ’nt l’Órdin dij Gesuita con doi agn ëd novissià a Coni, peui a l’Aloisianum ëd Galarà per jë studi ’d filosofìa e a la fin a Chér, për jë studi ’d teologìa, andova dël 1952 a venrà ordinà prèivi ’nt la Cesa’ d Sant Antòni (tra j’ordinand a-i é ’dcò Martini, col ch’a sarà nominà Arsivësco ’d Milan e Cardinal). A séguito ’nsema jë studi universitari a Turin e, sempe dël 1952, l’anlev ëd Fransesch Ugolini as làurea an Filologìa Romanza con na tesi sla Chanson de Roland ch’a oten la làude e la dignità dë stampa. A diventa assistent dël professor Ugolini e a mosta italian për tre agn al Social; dël 1956 a oten la lìbera docensa an Filologìa Romanza. Dal 1958 al 1971 a l’é stàit professor ancaricà dë Stòria dla Gramàtica e dla Lenga Italian-a a la Facoltà ’d Magisteri a Turin e, sempe lì, dal 1971 al 1998 professor ordinari ’d Filologìa Romanza. Dal 2003 a l’é stàit nominà Professor Emérit. Ant j’agn 1992-1995 a l’ha tenù ’nt l’istess temp l’ansëgnament ëd Lenghe dl’uso Regional: Piemont e Comba d’Osta. A l’ha dirigiù l’Istitut d’Ispànica, l’Istitut ëd Filologìa moderna, ël Dipartiment dë Siense dël Lengage e ’d Literature Moderne e Comparà; për tre trien-e d’agn a l’é stàit Pressident dël Consèj ëd cors ëd làurea an Materie Literarie. Mémber efetiv ëd la Deputassion Subalpin-a dë Stòria Patria an Turin e Vice-Pressident; sòcio dla Comission për ij Test ëd Lenga an Bològna; sòcio onorari dla Società Italian-a ëd Filologìa Romanza. Dal 1987, Vice-Pressident dël Centro Studi Piemontesi-Ca dë Studi Piemontèis, andova al Màrtes a tnisìa ij cors ëd piemontèis (fin-a a Magg dë st’ann) e Pressident dël Comità Sientifich e Redassional dë “Studi Piemontesi”.
Na bibliografìa – tra sagi e volum – ëd na senten-a ’d tìtoj: dai “Documenti in antico volgare in Piemonte” ai “Sermoni Subalpini”, dai “Codici delle Meditationes Vitae Christi” a le “Traduzioni della Bibbia in volgare italiano” da la “Leggenda Aleramica” ai “Nomi di luogo e di famiglia” (da arcordé ’l “Dizionario di Toponomastica” dla UTET 1990 e “Nomi di famiglia piemontesi”, Centro Studi piemontesi-Dipartimento di Scienze Letterarie e Filologiche dell’Università di Torino 2008), dal “Sirventese romagnolo” a la “Grammatica Piemontese”. L’ùltim sagi an sla paròla “cerea” a l’é stàit publicà sla rivista “Studi piemontesi” ch’a l’é surtìa a la fin ëd Giugn 2009.
Ant j’ùltim di, sël let d’ospidal, pare Gasca a l’ha ancor dane ’d gròsse lession ëd vita. Am disìa che Nosgnor a lo ciamava al “pian dëdzora” e che chiel a l’era pront a ’ndeje. Na cristian-a rassegnassion ch’a-j fasìa onor. Soa dipartìa a l’é na pèrdita ’d na figura ’d prèivi, dë studios e ’d n’amis che, belavans, as peul nen sostituisse.
Grassie Pare Gasca per lòn ch’a l’ha fàit për noi, për nòsta coltura e për nòst Piemont; i soma sicur che, dal Cel, a continuerà a giutene e a ’ntërcede për noi.
Arvëdse an Paradis.
Dàvid Damilan da Cavalion
Gioventura Piemontèisa, Otóber dël 2009