Ant un di dël temp dij temp, quand che al mond a-i era ancor ij sarvan dij bòsch, dontrè dë sti savant – dòp avèj-je mostrà ai bergé dij mont a fé le tome – a decido ‘d calé a val a l’arserca d’àutra gent da giuté.
E va e va… e cala ti ch’i calo mi… or a stan già tapinanda, ‘d bon pass, su na dëstèisa dë vlu verd: una prairìa satìa ëd tute le maravije che la stagion nuvissa a fasìa s-ciòde.
As na van ant ël sol, an subianda mej che ij merlo, quand a s’ambato ant un donin ch’a l’avìa n’aria avilìa da fé pen-a. Dun-a, lor, compassionos, a-j fan:
– Òh, bela sposa da la cera scura,
còs l’eve ch’av dolora?
E chila, scasi an sangiutanda:
– Òh, ij bon sarvan… savèisso che ‘d sagrin!
L’é mòrt-me l’òm… e l’heu ij gognin da chërse, ma i seu nen com fé beuje la ramin-a… ch’i l’heu pì né castagne, né farin-a!
Coj sarvanòt as na resto bele moch, che dëdnans ai gròss maleur as peul pa trové ‘d paròle. Serios, con ij sign ariss, con na man as cimento la barbëtta e con l’àutra as bato la front për cissé la ment a spòrze n’ideja ch’a peussa giuté sto cas.
Ma tòst a s’arpijo e ant j’euj da foìn a s’anvisco spluve ‘d gòj che… a la bonora!… l’arsorsa a-i é pro e a l’é franch ambelelì: a portà ‘d pé!
E, për fé festa, as buto a tërlé (1) an virariond antorn a col donin, an cantërlandje:
– Dòna!… suveve ‘l pior e arlegreve
ch’ l’eve mach pì ‘l sagrin ‘d cineve e cheuje
che: tut’erba che a la prima a leva testa
a ven a taj a fé la mnestra!
Peule capì l’argioissansa ëd cola mama, për chila, costa-sì, ò a l’era dabon na bon-a neuva! A-j vardava anciarmà e sorijenta… Damentre, un a-j mostrava ël barbaboch, la sicoriëtta… l’àutr ël plisson e fin-a le ponte dj’urtije; ël pì giovo a jë sporzìa piantin-e ‘d margritin, ëd violëtte e ‘d pampocèt, an disandje che a j’ero tute erbe benedìe e che andasìo a la minuta, nen mach për ëmnestre, ma ëdcò për tut potagi. E che salade, con ij virassoj!
Chila a l’avìa slargà lì ‘n tèra lë scossà, che a l’era bondos, e peui… alé a cheuje! E a l’ha cujì chila e l’han cujì ij sarvan e a l’han fane su na faudalà gròssa përparèj!
Peui, an compagnandla anvers ca, anté che soe masnà a l’aspetavo, a son passà aranda a ‘n busson ëd sarvia e, lì, a l’han fàit cita sosta ché, ij savant, a l’han ancor volù deje ‘s consèj sì:
– Òh, dòna,
savèisse le virtù ch’a l’ha la sarvia
i sarìe mai malavia!
Për la pòvra dòna si consèj a j’ero tesòr e nen savend coma baraté tant bon cheur, an fasendse ardìa, a l’ha ancalà a ciameje se a podìa almanch ufrije na salada e ‘n tond dë mnestra… cola prima mnestra ‘d tute erbe che – mersì a lor – a l’avrìa podù parié.
Ij sarvan che, bele giun, a l’avìo caminà tant, sia a la bela stèila che al ro dël sol, a l’avìo na fam ch’a la s-ciairavo e, ben volontera, a l’han dije che ‘d si.
Rivà al ciabòt, a l’han trovà le masnà pì grandin-e ch’a savìo pì nen còs fé për pasié ‘l gnèro ch’a brajava dël mej ch’a n’avìa che, pòr àngel, a l’era bele stofi dë stess-ne anrabià ant ël ghërmo.
Dun-a ël sarvan pì vej as lo pija an sij ginoj e, con deuit, a lo fà biauté an silaband sot-vos:
– Da-lin da-lan… l’é mòrt un can…
E ‘l gnèro, àora, a rij… a rij an mostranda doe gran-e ‘d ris (2) lusente e bianche pèj dla fiòca ch’a jë sponto da la zenziva reusa.
A sa mira, j’àutri sarvan a tiro fòra da sò bërsach la fluta e a taco a soné n’aria bërgera, dossa e minojanta, che a-j fà calé pian pian le parpèile al gognin, damentre j’àutri passaròt dla nià a scoto… ciuto… ciuto…
Mama a sern ij virassoj e, ‘d cheur, a ringrassia Nosgnor. Ant ël fornel – al feu d’un such ës-ciuplinant – la mnestra as fà galupa.
Sa brava dòna a l’ha goernaje ben ij consèj dij sarvan e a l’ha mostraje ai sò fieuj e ai fieuj dij fieuj, parèj, travers al temp – da boca an boca, da vos an vos – a son rivass-ne, midem, fin-a a noi.
(Da Ij Brandé, Armanach ëd Poesìa Piemontèisa 1997)
1 tërlé: sautërlé da la gòj.
2 gran-e ‘d ris: ij dentin dij cit cit.