La Comun-a d’Ast an scadensa, che an sinch agn a l’ha nen bogià nen un dil për l’identità piemontèisa, a l’ha schivià l’ùltima figura për un cavèj. Ai 20 ëd magg a l’ha almanch avù la sensibilità ëd dedicheje un giardin a ‘n grand Piemontèis, Carlin Muss (1942-2005).
.
A l’ha avù la sensibilità, ma a l’é mancaje ‘l deuit.
.
Carlin Muss a l’é stà n’ëscritor vajant e l’ëstudios ël pì amportant che la lenga piemontèisa a l’abia avù ant l’Astësan-a. Con un feu e na volontà fòra-via a l’ha studià tùit ij parlé dj’anviron e pì anlà, rivand a normeje e a sambleje tùit ant n’euvra fondamental a l’ëstudi ‘d nòsta lenga. I parloma dla “Gramática Astësan-a – Grammatica della lingua piemontese parlata nell’Astigiano, con cenni al monferrino e al langarolo”, surtìa dël 2004 angarlandand në studi ancreus, serios e passionà ‘d vàire e vàire agn.
.
Për maleur un brut mal a l’ha portalo via a la tèra tòst apress. A l’ha vorsù che ant la cassia a-j butèisso na còpia ‘d soa Gramática e a l’ha lassane un mëssage, ch’a l’avìo lzulo a soa sepoltura, ch’a l’era un crij dal cheur d’amor për soa gent, për Piemont e për soa lenga.
.
Për via che la consiensa piemontèisa ‘d Carlin Muss a l’era na fe ch’a fasìa part ëd sò esse. A l’avìa scrivulo ant la prefassion: na Gramàtica Astësan-a për deje a nòsta lenga «…ant i neuv orisont ëd conossense, (…) na neuva fòrsa vital, pì cossienta d’o sò përfond valor ëstòrich, social e moral. Për che gnun ël peussa gavene lò ch’ël è nòstr ëd sachërsant dirit për sostituilo con d’i surogà ch’i j’han nèn a fé con ël nòstre esigense ëd pòpol con na soa precisa identità stòrica, forgiaja da sécoj d’aspirassiòn comun-e, da tante lòte e da tant sanguë vërsà an s’o dur camin vers la libertà».
«Bzògna giutèje ai nòstri giovo a ‘rpié issa ‘rnovlava cossiensa ëd Piemontèis…».
.
Nèh, che Piemontèis ch’a l’era Carlin Muss?
A l’é për lòn che noi ëd Gioventura Piemontèisa, ch’i soma stà ij sò amis, ch’i l’oma avù l’onor d’avèjlo antra ij nòistr iscrit, peui nòstr probovir, e d’esse stà j’editor ëd soa Gramàtica Astësan-a, bele ch’i sio content ëd costa dédica, i rissoma ‘l nas.
.
Almanch n’e-mail për anvidene a la sirimonia d’antitolassion a podìo mandenla; nopà che gnun a l’ha danlo da antende, e noi i vnoma a conossensa dla neuva mach ancheuj. As ved ch’a l’avìo la camisa spòrca e a vorìo nen avèjne ant ij pé. Ò-già, përchè a san che noi i soma ‘d coj Piemontèis ch’a sarìo nen stà ciuto, sìndich o nen sìndich, pressident o nen pressident.
.
► A la sirimònia dij 20 ëd magg an sla placa a-i era mach un tricolor.
► A-i era nen un Drapò piemontèis ch’a fùissa un.
► An sël tilet Carlin Muss a l’é definì (mach an italian) “autore dialettale astigiano”.
.
Ma Carlin a l’era pì che tut n’ëstudios! E a l’era dzortut nen “dialettale”, ansi, a l’era un gran patriòt. Sòn a rapresenta n’insolensa bel e bon-a e na mancansa ‘d riguard anvers chiel e anvers tùit nojàutri.
.
A fà nen damanca ‘d gionté d’àutr, a-i é tut ant le paròle ‘d Carlin Muss midem: «I veulo gavene l’ánima: un pòpol sensa la sò lengua ‘l é ‘n pòpol sensa ánima, sensa identitá e sensa fòrsa, an balìa dla volontà anteressaja, e sigurament nen a nòstr favor, ëd padron neuv e sempe antich che veulo, gavandne la lengua, podèjne ciucé o sanguë».
.
Valà lòn ch’a l’é stà cola sirimònia: un surogà sens’ànima.
.
Ma ij Piemontèis as faran pì nen buté ‘l capél an testa, e is bogëroma sens’àutr për che la gionta neuva a-j renda giustissia a cost nòstr fradel piemontèis con na placa pì rëspetosa ch’a subtituissa cola-sì, sitant malgrassiosa e dësdeuita.
.
(10.8.2017)
