«Ànima alegra e duverta, che, frapà dal dolor, a mostra j’arsorse për arpijé a vive e comuniché» (Censin Pich).
A l’ha publicà ansima a tute j’arviste piemontèise (Musicalbrandé, Armanach d’Ij Brandé, Piemontèis Ancheuj, Agenda Piemontèisa e v.f.
Na gròssa part ëd soe poesìe a son cujùe ant ël volum Vers ël seren (1995).
Anin Molin Pradel Rabino – la “nòna” ‘d Gioventura Piemontèisa, com a-j piasìa definisse con noi – a l’era nassùa dël 1921 e a l’é mancà dël 1999. A sò nòm a l’é costituisse a Turin na Biblioteca ‘d lenga e ‘d literatura piemontèisa.
Anin a l’é ‘dcò stàita un-a dle prime a angagesse a mosté ‘l piemontèis a scòla, za ant j’agn Otanta. Soa consiensa piemontèisa an la dësvela chila midema ant n’antërvista a Musicalbrandé (N. 93 dël mars dël 1982):
«Se ‘d vire i chito “scrive-pitura” për andé a scòla e ambëcché jë sforniòt ëd piemontèis (i sentèisse con che sgari am saluto!), a l’é përchè i sento ch’i devo fé parèj. (…) I son nen ëd sicur na fomna ‘d coltura, ma am ësmija che la còsa a sia sempia: s’it sëmne, it vas a rìsigh ëd cheuje cheicòs, ma, s’it sëmne nen, a l’é già scontà che ‘t cujëras gnente. Donca, tant a val sëmné, tantopì a rason quand ch’a l’é teren che a ciama ‘d sëmnelo. (…)
El Piemont a l’é sla brova ‘d restess-ne bele moch, sensa lenga… La roa dla vita a gira e, a sa mira, as peul mach pì ponté la speransa sle masnà. Ma, se lor as na ven-o sù sensa savèj nì lese nì scrive nì parlé piemontèis, a sarà dabon tut përdù. E anlora a che prò parié tanti bej lìber an piemontèis da coj ch’a conto e ch’a san? Chi a-j lesrà?… Pòchi studios an materia… e peui asaran a la mersì ‘d càmole e ‘d giari. A sarìa dabon un gròss darmagi! (…) (a chi ch’a veul ancaminé a mostré la lenga piemontèisa ant le scòle:) …mostreje scasi con n’ëspìrit resligios, ché a l’é la bin a la tèra che av cissa a travajé an cost sens, e sa bin për mi a l’é religion. Ma nen ëspetesse ‘d miràcoj: a-i veul tanta passiensa, andé anans e nen molé.
A venta cudila sa scòla! … A l’ha cudila ‘dcò nòstr Badalin… iv arcòrde “J’euj dle masnà”?… E Motura a l’ha nen ofert ai giovo sò mëssagi apassionà për che a dësmentièisso nen la “Patria Cita”? Ës mëssagi portomlo ‘nt le scòle!
«Anin a l’era, dnans ëd na poetëssa piemontèisa, un-a che dël Piemont a j’era an-namorà për dabon, a-j chërdìa con ël cheur e con la testa; për ël Piemont a j’era pronta a dé sò angagi ben pì an là dël “Cerea, com a va? I l’hai sì na poesìa për ël Musicalbrandé, un-a për Piemontèis Ancheuj e un-a për l’Agenda. Cand che i peuss ëspòrzëj-je?”. Lòn che ‘d belevans a fan vàire che a son dëspòst pì a publiché sòi fricieuj che a spende na minuta ‘d sò temp pressios, giudfenda. Anin, nopà, a l’era ‘d cole përson-e che a rivavo ‘dcò a pijesse ij badò ‘d bòsch verd: fuss-lo stàit andé ant le scòle a convince le magistre, promòve j’abanoment a nòste arviste, fé cheicòs për chi che a-j ciamava na man d’agiut pràtich, com ël Cotolengo. E peui a-i butava – pì che giust! – sò amor për la poesìa piemontèisa, për la pitura e tute cole manifestassion ëd sò sentiment che a la fasìo apressié e stimé da tuti coj che a la conossìo. I penso ‘d podèj dì che a l’era un-a ‘d cole pòche përson-e che a-j veulo bin a tuti e a na son arcambià dël slans.
(…) Soe publicassion as peulo les-se ‘dcò su tute le testà an piemontèis da trant’agn a sa part (…) Dël ’95 a publicava sò volum che a cheuj tuta soa mej produssion: Vers ël seren, che a dis già ant ël tìtol cola che a l’é stàita soa manera ‘d vardé ‘l mond e ‘d sërché ‘d fejlo vëdde ‘dcò a j’àutri. A cost volum i armandoma chi ch’a vorèissa conòsse na frisa mej na poetëssa che a lassa na bela marca e un gròss veuid an tuti coj che a l’han partagià sòi ideaj ëd vita e ‘d piemonteisità.
Giusep Gorìa | Gioventura Piemontèisa, Ann VI, n. 3/4, Avril/Magg 1999
► Anin Molin Pradel Rabino: Tut’erba che a la prima…