«Pare, gavne ‘d sa nita, rendne la patria cita,
la sola, granda, vera, su ‘n tò cel, cola dont
a s’arpata mè cheur, amont, pì-a-mont:
PIAMONT»
(Frasso/Fraisso, 1921 – Coni 1999)
Barba Tòni Bàud-rìe – a l’é stàit n’artista dla paròla ch’a l’ha savù porté nòsta lenga ai livej ij pì àut ëd soe possibilità espressive: ij sò scrit a son-o, a danso, a gestisso, a grigno e a pioro con deuit ël maleur dij pais, dij temp e dle përson-e ch’as na van, an campand n’euj malinconios ma alégher (Bàud-rìe = ël padron ch’a grigna) vers ël Siel tutpotent: «Che Dé, che òm e, pì che tut, che amis».
Barba Tòni, dotorà an Litre, poeta e prosador an piemontèis e an provensal, a l’é andass-ne dël 1999, an lassand un veuid ch’as sentrà për vàire an tut Piemont. Antra soe euvre le pì amportante: Solestrelh òucitan (1971), Val d’Inghildon (1974), Sust (1985), Dal prim uch a l’aluch (2000).
«S’a l’é vèra che ‘l Crist a l’é vnù a porté la spa e nen la pas, autërtant la paròla che a l’ha tocà barba Tòni a lo travaja e a lo tribula motoben ëd pì ‘d lòn che a lo pasia con le gòj ëd j’ésit creativ ëd sò filosofé e ‘d soe alchimìe poétiche.
An efet serve la paròla a l’é un angagi pì grev che serve ‘l traviné d’un’arserca estética – magara ‘dcò fiamenga coma cola ‘d barba Tòni: për chiel serve cola paròla ‘d vita a l’é pì che tut serve e difende la fe e la vita midema., che mach ij temp ëd la “bestia”. dl’Apocaliss a peulo fé arculé, dnans ëd l’ultima bataja.
Chi ch’a l’é andrinta a le lòte etnoregionaj a sà com a l’é mal-fé ‘s badò ‘d bòsch verd, e com a l’é viaman pì necessari un angagi ch’a va oltra le poesìe, bele fin ch’it veus, ma ch’a pija decis le stra pì ardìe: barba Tòni a l’é stàit un dij prim a capilo, con ël coragi e l’umiltà ‘d cambié stra cand che le prime sernie a l’han daje pì d’afel che d’amel, chërsendlo ant soa richisia coltural e etnopolìtica.
[…] La poesìa ‘d Bodrìe as bàutia tra na sòrta ‘d panteism dël fons dij temp piturà dal cristianésim dij pilon (pì che tut ant le prime cujìe an lenga d’òch) e n’adesion fërma e ancreusa a la Cesa (rivaje nen sensa soferensa) e a sò magisteri, ch’a l’é dcò sò standal e, për na bela mira, sò “manifest” poétich. Ëd sigur un tema ch’artorna a l’é col ëd la spiritualità dl’alp, pì che tut visand a un “dovèj esse” e a na montagna mìtica che miraco a l’é mai stajre (Shangri-La?) ma che a l’é fòrsa d’atrassion […]».
Giusep Gorìa | Musicalbrandé n. 110, Giugn dël 1986
- Don Michél Fusé, Un sapiente in giacca di fustagno (Corriere di Saluzzo, 19.11.1999)
- Barba Tòni non c’è più (Corriere di Saluzzo, 19.11.1999)
Barba Tòni a vivìa con ij Brandé, idealment e sovens ëd përson-a, dal prinsipi dj’ani Sessanta. A l’avìa ancor fàit a temp a conòsse Pinin Pacòt anans che na neuit ëd maleur as lo mnèissa con chila dal 15 al 16 dë dzèmber dël 1964. Im lo arcòrdo, ansema al Magìster, ai prim ancontr Piemont-Provensa; ansema a Pacòt e a Sergi Arneodo, che a l’avìa goernà con ij Brandé na corëspondensa ‘d sentiment e ‘d rason bele dòp che cheidun a l’avìa scuvrì che tra piemontèis e patoasant ëd le montagne a dovìa essie na guèra ‘d concorensa për fé soe, dj’un o dj’àutri, le popolassion ëd le valade. Barba Tòni, poeta universal e genio dla poesìa sensa termo geogràfich e ‘d gnun-e sòrt, a l’era ‘n lë spessìfich autor an lenga piemontèisa e an lenga d’òch (costa, arferìa a nòste valade, a l’avìa pì car ciamela piemontèis alpin, nopà che provensal alpin, giusta përchè parenta strèita dla prima) e a l’era fin-a creasse n’associassion «Piemont òch-oitan» për sotligné le lieson tra piemontèis, provensal e fransèis. An vrità soa, ma pa mach soa, a l’era l’anvìa ‘d dëscheuvre e ‘d sente torna la comunansa dle rèis, ëd memòria e dë stòria dël Piemont con ël mond d’òch e d’oil. A podìa smijé un conservator, ma a l’era al contrari n’òm che a vardava al progress, andova costì a l’é antendù coma artorn a lë spìrit e a la religion contra le mòde dël materialism e dla dëstrussion ëd la siviltà uman-a, le mideme che a l’han portane al comunism e al nasism.