La Reusa Bianca (A Turin a la Reusa Bianca)

La Reusa Bianca

A Turin, a la Reusa Bianca i é na fija da maridé. E soa mama ch’a la penten-a con un pento d’or e d’argent. L’ha pa ancora finì ‘d pentnela che ‘l rè ‘d Fransa a l’é rivà lì: ─ Ven-o vëde la vòstra fija s’i vorèisse demla a mi. ─ La mia fija a l’é picinòta, l’é pa ‘ncora da maridé, e quand ben ch’i la maridèissa mi a voi i la veuj nen dé. Ma sà pare a veul maridela, al rè ‘d Fransa a la veul dé. Fratelino da la fenestra: ─ Mare mia, lassela ‘ndé.

A l’han ben vestila dë seda, a caval s’a l’é montà. E soa mama da la fënestra: ─ Drint al mar it podèisse nijé! Quand l’é stàita an riva dël mar ël caval comensa a fondé. ─ Tente, tente, la mia sposeta, a la sela dël mè caval. ─ Ò, për ten-e che mi am ten-a la mia mare a l’ha sentensià. La sentensa dë la mia mare l’ha da esse la vërità. An disend ëste parolin-e ant ël mar s’a l’é sprofondà. L’han sërcala tre di, tre neuit, bela bionda l’han pì trovà.

Costa a l’é la lession pì completa ‘d na balada antra le pì conossùe e che, dal soget, a podrìa fin-a armonté a l’Età ‘d Mes. La canson a l’é testimonià da la mità dl’Eutsent (La maledizione della Madre: Nigra 23; La bella del re di Francia – ël test sì publicà: Sinigaglia; Ferraro e v.f.) dcò ant l’italia cisalpin-a, an Provensa e fin-a an Inghiltèra e Scòssia, bele che soa orìgin a sia piemontèisa e che an Piemont a sio goernasse le lession pì sclinte.

La survivensa dla memòria d’ësta balada as dëv a na rielaborassion, nassùa an Piemont ai temp ëd la gròssa emigrassion vers la Mérica an conseguensa a l’unificassion italian-a, Mamma mia dammi cento lire, intrà ant ël repertòri ‘d vàire cantant. Ël soget a l’é rëspetà dcò ant ël test an italian local, scrivù antra ij sécoj XIX e XX, ma lì la fija a dzubidiss a la mare nen për sposé ‘l rè ‘d Fransa o ‘n genérich gentil galant, ma për andé an Mérica e, an paga ‘d soa dzubidiensa, a fà l’istessa bruta fin. Costa version neuva an sl’istessa melodìa a l’é peui ëntasse ant le lession pì antiche fin-a a deje na forma ch’a mës-cia ansema le doe stòrie e le doe lenghe.

La Reusa Bianca a l’era n’òsto a Pòrta Pila (Pòrta Vitòria apress la bataja ‘d Turin dël 1706) ant l’ìsola ‘d Sant Ignassi (contrà Blessia, contrà dla Basìlica, piassa e contrà d’Italia – ciamà parèj përchè ch’a mnava a la pòrta dla sità vers l’Italia – ancheuj via Milan).

La Reusa Bianca a l’é stàita anregistrà da vàire artista; i arcordoma ël Coro La Grangia (Canti di montagna del Piemonte, 1958), Gipo Farassin (Le canson ëd Pòrta Pila 2, 1962), ël còro Edelweiss dël CAI ëd Turin (ant j’agn 60), Mario Piovano (Va canson bela, 1973 – ant na version pì “romàntica”), Ël còro La Lusentela ‘d Pianëssa (La bela al mulin, 1999) e ‘l nissard Còrou de Berra (Peluenia, 1991).

◄ Le Canson