Ai 16 dë dzèmber dël 2008 la senatris piemontèisa Mirella Giai a l’avìa presentà ‘l dissegn ëd lej n. 1113 për modifiché la lej statal dij 15.12.1999 n. 482 an sl’arconossiment e la tùa dle minoranse linguìstiche.Sa propòsta a vorrìa gionteje la lenga piemontèisa a la lista dle lenghe manch ëspantià za arconossùe da lë Stat italian.
A la senatris Giai, prima firmataria, a son peui giontasse d’àutri senator, dont vàire nen votà an Piemont.
E sì a toca dì che tuti j’elet an Piemont a son stàit contatà pì che na vira dcò da Gioventura Piemontèisa (e nen mach për pòsta o e-mail) për sotëscrive ‘l dissegn ëd lèj: donca, chi ch’a l’ha nen firmà a l’é përché ch’a l’era contrari e, almanch ant un cas – valadì la senatris Emma Bonino – a l’han bele butanlo për ëscrit.
La lenga piemontèisa a l’é stàita lassà fòra da la lèj 482 për ëd rason polìtiche: a l’é tutun necessari (oltra che giust!) ch’a sia butà andrinta, bele përché (“Consulta” docet) a l’é indispensàbil për avèj la tùa giumaj nen mach da lë Stat ma bele da la Region.
Sta propòsta (antratant, a l’é stàita marcà a la Comission Afé Costitussionaj për esse dëscutùa, ma, fin adess, a s’é nen trovasse ‘l nùmer mìnim ëd senator mèmber dla comission ch’a servo për calendarisela).
Gioventura Piemontèisa a l’é riessùa a coinvòlge 85 Comun-e ëd tut ël Piemont, ch’a l’han deliberà a sostegn dla propòsta dla Sen. Giai; coste delìbere a son za stàite mandà al Senat italian.
Otantessinch Comun-e a son pì che tute le Comun-e dla Valdosta butà ansema (ch’a ‘n n’ha mach 74), bele se lì a l’han l’autonomìa regional, a-i é ‘l bilinguism total e la competensa esclusiva dla Region an sla scòla (chi ch’a l’ha mai falo a peul andé vëdde ‘l sit regional www.scuole. vda.it/Ecole/home.htm).
D’autërcant tut ël tìtol VI dl’Ëstatut valdostan d’autonomìa (Lingua e ordinamento scolastico, artìcoj 38, 39, 40 e 40 bis) a régola la question linguìstica. A la prima linia dl’artìcol 38 as diciara che “nella Valle d’Aosta la lingua francese è parificata a quella italiana”. Àutr che bale!
Dotampì che lë Statut valdostan a l’é na lej costitussional, e lì la Cort Costitussional a dëv adeguesse, valadì: ubi maior, minor cessat e, donca, a peul nen andeje contra. An Piemont i soma con le braje an man e i l’oma gnun arconossiment giurìdich e, për conseguensa, gnun-e tùe për nòstra lenga, ch’a peul esse, parèj, meprisà e ignorà.
Ël prim pass për rivé al rispet ëd coj ch’a son ij nòstri drit linguìstich fondamentaj (ch’a peul mach rivene da në Statut coma col dij frej Valdostan) a l’é pròpe col d’intré ant la lèj statal 482.
(Gioventura Piemontèisa, n. 1/2010)