Turin – contrà dla Zëcca 29, al canton con contrà dël Canon d’Òr (ancheuj via Verdi 16/via Montebello)
.
Ansema al Teatro Grand (Regio) e al Carignan, lë Scribe (dedicà al comediògraf Augustin Eugène Scribe – Paris 1791-1861) a l’é stàit un-a dle sale ‘d teàter pì amportante ‘d Turin.
Dantorn al 1915 a l’era ël teatro piemontèis për ecelensa.
Nassù për inissiativa dl’ator e impresari teatral Eugène Meynadier, a l’é costruì dël 1857 su proget ëd Giusep Bollati (Trecà 1819 – Turin 1869), con quatr livéj ëd palch e ‘l lobion, con n’amplura da contnì fin-a a 1400 ëspetador. A ven inaugurà dël 1858 tan’me Società dël Teàter fransèis.
Ël teatro, che Meynadier a na fa la sede prima ‘d soa companìa, a propon jë spetàcoj ëd le companìe fransèise pì avosà: comedie, operëtte, vodvil e ij prim sucess d’Offenbach, fondand sò sucess an sla sensibilità nen italian-a dël pùblich turinèis.
Ël boneur dlë Scribe a cala apress l’unificassion, con l’afermassion ëd l’operëtta “italian-a”. Co’l tramud ëd la Capital (1865) la qualità dle propòste dlë Scribe a dëscad fin-a a ospité le feste goliàrdiche e ‘d carlëvé.
Arlevà da l’antrapreneur-mecenat Ricard Gualin (Biela 1879 – Fiorensa 1964) con l’intension ëd fene na sala d’avangarda da 900 pòst co’l nòm neuv ëd Teatro di Torino, a ven restaurà sota la supervision dël crìtich d’art Lionello Venturi (Mòdna 1885 – Roma 1961).
A l’é adonch torna inaugurà ai 26 ëd novèmber dël 1925 con na spatussanta edission ëd L’Italiana in Algeri ‘d Gioachino Rossini, con ij mej cantant d’antlora e con ij senari e ij costum dël pitor turinèis Gigi Chessa (Turin 1898-1935).
An coj agn ël Teatro di Torino a ven a esse ‘l pivò ‘d na serie d’aveniment colturaj e artìstich ëd livel antërnassional, ospitand le companìe pì vajante, anrichiendse ‘d n’orchestra stàbila e ‘d na scòla ‘d dansa dirigiùa da Bella Hutter (Kiev 1899 – Turin 1985) con soa seur Raja Markmann.
Séguit a l’arest e a l’esili ‘d Gualin e a la ruin-a ‘d sò travaj, ël teatro a sara j’ante già ai 18 dë dzèmber dël 1930.
Dël 1931 a finiss ant le man ëd l’EIAR ch’a na fà l’auditorium ëd soa orchestra sinfònica; ant j’agn dal 1930 al ’40 a sarà da lì che la radio a trasmëttrà le pì amportante stagion d’òpera e ij consert, e sempe lì as faran ij prim esperiment ëd radiovision.
A j’8 dë dzèmber dël 1942 tuta l’ìsola a ven bombardà da l’aviassion anglèisa-merican-a. Na bomba a ciapa an pien ël teàter lassanda an pé mach le muraje e na part dël foajé, che la Rai a dovrerà peui come magasin.
Ij drocheri a son vërgognosament ancor ancheuj a l’istessa mira dël ’42 e a servo mach për tacheje ansuma ij tilet dël Musé dël Cinema ch’a l’é giusta dapé. L’àrea dla sala a l’é dovrà tan’me parchegg dai dipendent ëd la Rai.
Da lese: