NINO CÒSTA ëd Tavo Burat
A fa sinquant’agn ch’a l’é mancaje Nino Costa e soa poesìa a l’é sèmper pì granda.
Con chiel, la poesìa piemontèisa a l’é surtìa da le salëtte dle famije “da bin”, për argalesse con la sava paisan-a; pì nen poesìa bicerin-a; pì nen ëd vers për badiné con le sartoirëtte o për canté la glòria dla bagna càuda con ij povron; ma la pen-a dla fomnin-a restà sola con soa masnà (Mamin-a); la “ponta” con le fàule moraj dël bestiari (Sal e pèiver); la stòria ‘d nòssa gent, soe balade e cansonade (Brassabosch); la maturità dël poeta e sò cheur duvert com un pom granà (Fruta madura, doa a-i é col “imn nassional” piemontèis, cola “copà”, ch’a fa pandan a la “Coupo santo” ‘d Mistral); le ròbe ‘d campagna, le ròbe ‘d sità, le ròbe soe ─ dël poeta ─ (Ròba nòstra); për finì con Tempesta, doa con le rime dla guèra i trovoma, mi i chërdo, la poesìa piemontèisa pi vera, pì fàita ‘d carn e ‘d sangh, ëd tuta la literatura nostran-a.
Nino Còsta a l’é lìrich, ma pì che tut épich. Soa poesìa a l’é coral; a dësboca da sò cheur ma a l’é ‘d tuti ij piemontèis: për lon a-i é nen un piemontèis “ëd marca franca” ch’a senta pa ‘d frisson quand che I’onda dla poesìa ‘d Còsta a-j aramba al cheur. Mach an Còsta, për esempi, i podoma artrové n’épica tant’ma cola ch’a conta, e a canta, la stòria dël Baron Litron.
Pèr lon, a l’é pì che giust che, spatarà an tuta nòssa “patria cita” (ma, mi ‘m ciamo, n’a i é-lo n’àutra possìbila?) a-i sio dë scòle e dë stra a sò nòm: “Nino Còsta”; coma ch’i l’oma ‘dcò noi, a Ciavasa ‘d Biela, e i vorerìo ch’a-i në fussa ‘d pì: tute le Comun-e ‘d Piemont a dovrìo armemorié ‘l grand poeta ‘d nòssa tèra.
A l’era laureà an veterinaria e an litre. Ëd famija canavzan-a, ‘d Sirié, a l’era nà a Turin ël 29 ëd giugn dël 1886, doa a l’é mancà ël 5 ëd novèmber dël 1945, strompà da la mòrt èd sò fieul Mario, massà an combatiment për la libertà ant ël 1944.
La poesìa che Còsta a-j ha scrivù quand ch’a l’han daje sta neuva afrosa, a l’é la pì àuta testimoniansa an piemontèis (ma, mi i penso pa mach an piemontèis) ëd la sincerità d’un poeta. An costa poesìa a-i é nen un fil ëd retòrica, nen na paròla an pì, nen na dësbavura; gnanca na figurassion, un confront, na rima… gnente, an soma, ‘d lòn ch’as treuva ant ij vers. Na poesia sensa vers! Mach la realtà, nùa e crùa. Franch “na mica mojà ant un bicer ëd vin”. E pura, che Poesìa! E a-i é cheicun ch’a pensa che tuti coj ch’a scrivo an “dialet” a sio ‘d poeta dla dumìnica… A l’é assè na poesìa, tan’me costa-sì, për dësgagé la lenga piemontèisa.
Tavo Burat | ALP – Vos ëd l’arvira piemontèisa, neuva serie/ann XI n. 32, Avril 1995
La notissia
16 agost 1944
Nino Còsta
Sëddes d’agost… al dòp mesdì…
Col di l’avìa mangià për tut disné
na mica ‘d pan mojà ‘nt un bicer ‘d vin…
I era content l’istess. Quasi a doi bòt
a-j riva ‘l papà ‘d Césare ant l’ufissi…
«Pòrto ‘d brute notissie…» «Mario?» «…Si…»
La fin! la fin ëd tut… Nosgnor giuteme…
Na man më strenz ël cheur sempre pì s-ciass…
E ‘ntant ël papà ‘d Césare am disìa…
«Mario l’é stàit n’eròe… l’é ‘ndàit da sol
a l’assàut d’un fortin. L’ha fàit na còsa
grandiosa… as peul nen dì… da sol… ch’a pensa…
con dontrè bombe a man contra ‘n fortin
për salvé ij sò compagn… e a l’ha salvaje…
L’é stàit ferì an sla front… sì… dzora dj’euj…
L’é restà lì an sël colp… L’ha nen sufert…
Césare a l’ha contame an che manera
Mario a l’é mòrt, lassù, sël Génévry
nen sensa invidia…
E mi sentìa pì gnente,
mach pì la sfita al cheur…
«Si, ‘ndoma fòra…»
Fòra ‘l mal pòch për vòlta a l’é calmasse…
«Veul-lo, Còsta, ch’i vado a pijé quaicòsa,
o ‘n cognach, o ‘n cafè?…»
«Nò… gnente… gnente…
son fòrt… adess… am passa…»
E a I’improvisa l’idea ciàira: MAI PÌ… parèj d’un mat
son ficame le man ant ij cavèj…
Peuj sùbit, col pensé ch’am fà paura…
«Nosgnor! Come farai a dijlo a mama?»