Carl Emanuél I Duca ‘d Savòja (1562-1630)
Témpera ‘d Giovanna Garzoni (Palas Real ëd Turin)
Fieul d’Emanuél Filibert ëd Savòja e ‘d Margarita ‘d Valois, a l’é stàit ël sovran dj’Ëstat ëd Savòja dal 1580.
A l’é stàit protetor d’òm ëd litra e chiel midem ëscritor an vàire lenghe. Soa cort literaria a l’era lë splendrient Castel ëd Mirafior (= milafior), che ‘l duca a l’avìa fàit costruì dal 1585.
Da la mira polìtica Carl Emanuél I, con la guèra franco-savojin-a, a l’ha portà a j’Ëstat ël Marchesà ‘d Salusse, gavàndëjlo a la Fransa.
Ëd lòn ch’a l’ha scrivù an piemontèis i conossoma doi componiment an vers (ch’a prinsipio con A l’é quel bufon del fra e Al son de la baterìa / de la grossa artillerìa / del castel / de Cavor) e n’euvra teatral, Cloridoro, andova che un përsonage a parla piemontèis. N’arserca d’archivi, a scriv Gianrens P. Clivio, a podrìa porté a l’ardëscuverta d’àutre euvre dël duca.
.
.
A la vigilia dla guèra për la sucession dël Monfrà (la guèra ‘d Casal dël 1613-’17) ël Duca Carl Emanuél I a manda via malament l’ambassador dij Gonzaga ch’a vorìa portelo a nen agredì ‘l Monfrà.
La grafìa a l’é stàita normalisà.
.
A l’é chël bufon dël fra’
Carl Emanuél I ëd Savòja
A l’é chël bufon dël fra’
ch’ha përdut ël Monfërà:
ël pensava mincioner
tut co’l fluss dë sò paròle:
vardé un pòch che bele fole
dë voler così inganer!
Fra’ salam e fra’ scarpon
në farà pì dël bufon.
A l’é chël bufon dël fra’
ch’ha përdut ël Monfërà:
a l’ha persa la loquela
con sto prinsi da valor:
a l’é un magre imbassador
për tënì ën sentinela!
Fra’ salam e fra’ scarpon
në farà pì dël bufon.
A l’é chël bufon dël fra’
ch’ha përdut ël Monfërà:
a l’é dë napolarìa,
e venù dal giudaim:
a l’é parent dë Caim,
bon për sté an ostarìa.
Fra’ salam e fra’ scarpon
në farà pì dël bufon.