17 ëd fërvé 2014: ël Consej comunal ëd Turin a arpossa l’ideja ‘d viré a gràtis le part istitussionaj dël sit ufissial an piemontèis. Pa nèn ëd fòra-via: a-i é già da vàire an rumen, an àrab e an albanèis e, dagià che a Turin la lenga autòctona a l’é ‘l piemontèis, a smijava fin-a natural. An tuta Europa la lenga local a l’é valorisà a travers l’usage ufissial, a lo preved la Carta Europenga dle Lenghe Minoritarie.
A Turin, nen, ma almanch i l’oma gavasse na sodisfassion. Ij pòrta-vos ëd la guèra a la lenga piemontèisa a son dritura ‘l pluripregiudicà La Ganga (dijoma: Giusi La Ganga!) e fin-a ‘l «dottor Morte» Silvio Viale (col ch’a massa le masnà con l’abòrt)! Sòn a equival a doe midaje, a doi diplòma da espon-e ant nòsta galarìa.
I l’oma fin-a ‘l gust dë scoteje an version “sentìfica” a mostene che ‘l piemontèis a l’é mach un “dialet”, con un pressident Ferraris sempe pì ghignoflant.
Pòch da dì, pijeve la sodisfa ‘d vëdde ‘l clip sì-dzora. I l’oma gòj tutun d’arciamé la riflession ansima dontrè mire stratégiche dij nòsti nimis dësreisà ch’a travajo për la sostitussion e l’assimilassion dël pòpol piemontèis. A l’é na stòria veja, ma a fà piasì contela torna dagià che vàire dij nòsti a son ancor nen fasse furb, antan che lor-là a smijo fòj e fòra dël mond, ma a lo son nen.
1) A fan sèmper visa ‘d ten-je al piemontèis, a prinsipio ij sò dëscors con na (fàussa) diciarassion d’amor, ma...
2) a veulo ch’a resta un “dialet”, visadì: a) ch’a fà rije b) ch’a cambia da ‘n pais a l’àutr, c) ch’a l’é mach na «bandiera» ch’a dëv avèj gnun ësboch pràtich, ch’a vanta stërmé e ten-e dëscòst dai contest “serios” e gaveje ‘d credibilità (a basta chèich soris ëd compatiment; cfr. la ghigna dël pressident Ferraris); d) che gnun a dòvra an manera ufissial... an italia! (ma l’orisont për lor a finiss lì). An doe paròle, a àplico la sentensa dla corte costituzionale italian-a: lassé 'l piemontèis ant un quàder «esclusivamente culturale», sensa gnun valor social, coma se ël fàit che a Turin a l'abio parlalo për pì che mila ani a sia stàit mach n'assident da dësmentié.
Randevó donca a l’arlans «del dialetto piemontese... entro certi limiti»... a la sman-a dij tre giòbia. A fà gnanca dëbzògn ëd dì che nòsti vot a son che un di ij Piemontèis a intro ant ël Palas ëd Sità e che cheidun as na pentissa. Përchè lor, bele ant sò sërvel limità, a lo san pro lòn ch’a l’é la lenga piemontèisa për ij but dij sò padron.
N'àutra ponta: a sa mira-sì ij dijoma sech e s-ciancà ch'a son ëd PICIO. Tant i dovroma na nen-lenga, ij Piemontèis a esisto nen, “ël dialet” a cambia da 'n pais a l'àutr e donca a capisso gnanca e a s'ofendran pa. Ma diav! a-i na j'é almanch un dë sti babacio dël consej comunal ëd Turin ch'a sia bon a pronunsié la paròla associassion?
Lingue & Dialetti - Gioann Pòlli su RPL, 28.2.2014