Pinuccia Gamba an conta na stòria veja ‘d n’òm ch’a l’avìa un caval për amis, che cand che un a l’é mòrt l’àutr a l’é andaje dapress. Un-a ‘d cole stòrie lontan-e che ‘l temp a sganfa via parèj dle veje ansëgne dj’òsto.
.
Ël vej e ‘l caval
Pinuccia Gamba
Miclinet a l’era vej. Le gambe fàite a archet as piegavo viaman ‘d pì sota ‘l pèis e chiel as giutava pogiandse al baston ch’a l’era stàit ëd sò pare.
Miclinet a l’era pòver. A l’avìa pro na muda dla festa, ma a la tenìa bin piegà ‘nt l’armari con le sacòce gonfie ‘d naftalin-a. «A l’é për l’ùltim viagi!», a disìa arissand ij barbison (che, tant për dila franca, a j’ero la còsa pì bela ch’a l’avìa).
Miclinet a l’era content. Gavand ch’a mangiava bin pòch, a l’era arbiciolù parèj d’un giovnòt. «Un bon bicer ëd vin! s’i savèisse vàire ch’a dà fòrsa!», a predicava tut alégher.
Ant la stala a parlava al caval, carëssandlo sël muso. «Eh, Moreto! sla foma na spasgiadin-a!?, peui, s’i soma pròpi tant ëstrach, podoma sempe fërmesse ‘n moment… eh, cò it na dije!?».
Con la man tërmolanta a stacava la bestia al birocin e a bastava ‘n cit «euih» përchè ‘l pass dël caval e ‘l giré dle roe a fusso na còsa sola.
Ël vej e ‘l caval, sempe ‘nsema! L’un l’àutr a j’ero compagn ant la veciaja. Andoa a ‘ndasìo tuti ij di? Da gnun-e part ch’a-j ciamèissa ‘d gròss afé; mach un-a a l’era la stra che da tanti ani a-j vëddìa passé.
Oramai la bestia ‘ndasìa anans con pen-a, con ël midem pass ant la bela coma ‘nt la bruta stagion; con sòn, a s’arcordava bin n’uss ëd bòsch piturà ‘d verd, andoa da sempe a l’era costumà fërmesse: l’uss ëd l’òsto! Lì, ferm, a spetava che ‘l padron, sbufand parèj d’un vapor, a calèissa dal birocin e con pass balarin a intrèissa për fesse ‘n quartin ëd col bon. Tuti a j’ero pront a na paròla e a ‘n bicerin; parèj, quand ch’a surtìa, ël pass a l’era motobin pì balarin e, sbufand doe vòlte tant, a montava sël birocin e a spetava che Moreto a lo portèissa a ca.
Un di, da le sacòce forà, a l’era cascaje ‘l pòrta-feuj e mi, ch’i marciava a pòch da chiel, i l’avìa rendujlo. «A l’é pa mè!». «Ma si, Miclinet, a l’é cascave da la sacòcia!». «Ma nò!». «Ma sì!», a la fin, renduss-ne cont ch’a l’era pròpi ‘l sò, «Contacc!», a l’era butasse a dì, «it l’has rason. Brav giovnòt, it mérite ‘n grapin!» e, ciapame për na mania dla camisa, a l’avìa rablame a l’òsto, mentre i sërcava ‘d reclamé: «Bèivo nen, nòno! i son tròp giovo!», ma a smijava ch’am sentèissa nen. «Doi grapin, òsto! I l’hai da paghé a ‘n galantòm».
Dësperà, squasi i piorava: «Bèivo nen, nòno! I son tròp giovo për bèive ‘d branda!». Tutun i son trovame sò nas a doi dìj dal mè: «Contacc, a l’é vèra!», e a l’òsto: «A fà nèn! un grapin e un bicer ëd làit»!
Peui, an pien invern, Miclinet a l’era nen sentusse bin. «A l’é bronchite, nòno», a l’avìa sentensià ‘l dotor. «Pijeve varda! e feve vëdde meno soens a l’òsto!», e Miclinet a l’avìa pijà për bon ël consèj.
Sël fé dla prima, ij paisan a l’avìo torna sentù ij pass dël caval perdse arlongh la stra. Fasend atension as podìa ‘dcò scoté ‘n discors un pòch baravantan: «Alora, Miclinet, it ven-e a bèive ‘n quartin ëd col bon!?». «Eh nò, mè car!, ël médich a l’ha dit: pijeve varda, nòno! pijeve varda» e, parland, a blimblanava la testa.
Ma ‘l caval, tan ch’a l’era costumà, coma ch’as trovava dnans a l’uss, as fërmava. «Eh!», a fasìa Miclinet. «Pòr mè Moreto! A s’arcòrda pa, a l’é tròp vej… tròp vej» e, për nen fé sté genà ‘l caval, a intrava a l’òsto giusta ‘n momentin.
A l’era pro capità dle vòlte che la bestia a tirèissa drit, ma ‘nlora a l’era Miclinet a fërmé ‘l birocin e, coma s’a fussa stàit chiel midem a pijé la decision, as laudava: «Che coragi! Brav Miclinet! It mérite ‘n quartin».
Pòr Moreto! Un di, tornand a la stala, a l’era sentusse mal; j’euj a j’ero sarasse, ma nen la ment; prima ‘d meuire a dovìa porté a ca ‘l padron: cioch coma ch’a l’era a l’avrìa mai pì trovà la stra giusta.
Miclinet a l’era pa ‘ncorzussne! A cantava sot vos na balada ‘d tanti ani daré e la testa a blimblanava, marcand ël temp. Coma la bestia a l’avìa provà ‘l càud dla stala, le gambe a j’ero piegasse e a l’era cascà ‘d pèis su cola pòca paja ch’a-j fasìa da let. Ël vej, tornà con la ment ciàira, a l’era cascà an ginojon dacant a sò amis: «Moreto! Moreto!», a lo ciamava, carëssandlo sël muso, ma giumai la bestia a trotava su n’àutr senté.
Ël vej e ‘l caval a l’han trovaje doi di dòp an sla paja, compagn ant la fin.
Ancor l’àutr di, ëd tuta la stòria, a restava la veja ca dl’òsto con l’uss mars a fòrsa ‘d vent, pieuva, fiòca e, aranda, la roa dl’eva ch’a fasìa giré le mòle dël feracaval. Peui, an pòch temp, a l’é sparije l’uss, la roa… Bela grassia ch’a l’é restaje l’òsto!, ma ‘dess, për tiré la gioventù, a l’han cambiaje la scrita con na paròla ‘d cole che mach ant ij pais dij milòrd a san dì e, se ‘t ciame a quaidun na paròla su Miclinet, at fan doi euj parèj, compagnandse con ël gest che tuti a san capì.
Musicalbrandé N. 117, mars 1988