Fassin-e ‘d sabia – II
Arrigo Frusta
.
Sul bancon ancora e sempre S. M. la R.A.I. (voglio possio e comando).
Parija: ‘l raugneur (1) a l’ha ‘l gosé pien ch’a versa. E pa mojen ch’i ten-a ‘l bèch sarà.
A venta ‘dcò savèj che, dòp l’artìcol dle «24 ore…» a son rivame tre létere, i dirìa, d’ancoragiament.
Su vintetrè letor – gnanca un ëd meno – tre adesion a fan pro na majùscola percentual.
Giusta për lòn, a lese se tre létere, më smijava, cribio! d’andemne an Paradis drinta ‘l sëstin.
Che bela còsa avej un bon séguit nella pubblica opinione!
Pa ch’i pretenda d’esse farsì ‘d sapiensa parèj dle Contëssebleupom, che tute le sman-e da le colòne dij gran giornaj con quat paròle a la sansossì a buto a pòst i delusi e le deluse della vita, o d’esse pien ëd supa parèj ëd j’Orcòrte psicoesistensialista, ch’at craco lì zichin zichèt ël sistema pì còmod d’andé a cheuje ij barbaboch sle montagne dla lun-a, quand ch’at arfilo nen, gratis et amore, la riceta contra ‘l bërgiabau dij canarin da grupia. Nò, ‘d se preteise j’heu pròpi mai avune.
Tutun am fà gòj a pensé d’avèj da la mia ‘l 13,004 për sent dij letor. Am fà gòj e am giuta a tiré la carëtta.
Tiromla donca anans sa carëtta ‘dcò a propòsit dl’italian ëd S. M. la R.A.I. (voglio possio e comando).
Am ven an ment n’artìcol ëd Luigi Bottazzi, publicà, a l’é pa ’d vàire, da la “Gasëtta dël Pòpol”. A disìa: «Vi son fabbriche clandestine che mettono in circolazione parole paragonabili a monete false… C’è quasi da credere che siano coniate da un’Associazione PER LA ROVINA DELLA LINGUA». Ma a andasìa nen pì an là. A butava nen ij pontin su j’i.
Nopà mi i-j buto. E i son sicur che almanch mesa dosen-a dij mè amis am daran rason:
– Vë smij-lo nen che la pì gròssa fàbrica ‘d se monede fausse, la pì mutin-a, (2) la pì sbefiosa, la pì rèida a sia pròpi, da quaich temp a sta part, S. M. la R.A.I. (voglio possio e comando)?
E prima ‘d tut a venta…
Ma nò. Prima ‘d tut i veuj nen ch’i chërde che noi, ch’i perdoma le bave për la poesìa piemontèisa, noi, ch’i parloma, scrivoma e sugnoma an piemontèis, e al piemontèis – la pì bela, la pì veja parlada dël mond, la parlada d’Adam e d’Eva andrinta a l’Éden – i montoma la guardia con ël fusil a crociatet, pròpi noi is pijo ‘l malpansa ‘d sauté su a difende la lingua italiana.
Ch’a lo faso ij giornalon, ch’a seurto fòra tuti ij di con ses pàgine (3) e sinquantequat colòne. A l’é sò pan. E a sarìa sò dover.
Nopà a-j penso gnanca; a preferisso ampinì le ses pàgine con le stòrie, le friciolà, rumià e arcassulà për dij mèis, dle Bellentani e dle Rine Fort, (4) e dij vejass ch’a saro an cròta le creade giovo, a meuire a cit feu: a preferisso ampinìe, le sinquatequat colòne, an ciapuland, baboland e squarquarand dj’eròi dël velocìpede, dla mòto e dël balon dij pé, pitòst che dëscore ‘d gramàtica ‘d sintassi e ‘d retòrica.
A-i mancrìa nèn àutr ch’is pijèisso noi ël badò e ‘l malpansa ‘d serne le pùles a l’italian ëd S. M. Vogliopossiocomando! Pùles da gamej, i dirìa, pùles da rinoceronte, vist che ij mamut a son pì nen ëd mòda.
Mostreje la gramàtica a S. M.? Drissé le gambe ai can! Fotre!
A noi an basta paresse le mosche dal nas, sté a la fnestra e gòdse lë spetàcol, pensand che, dòp tut, ij ciap a smijo a j’ole.
E pijesse mincatant ël gust d’andé a cassa ant j’anviron ëd la Radio.
Le manere d’amusesse, a cost mond, a son tante: setà an riva a Pò, sota n’erbo, un a s’argioìss a campé drinta l’aqua n’ansin (5) tacà na lignòla (6) e a tiré su nèn d’autut.
N’àutr as vest da centauro da la testa ai pé e, con la driade a sdòss (7), a pija la sbruvëtta për via Roma, la Linea dei Viali e ‘l Pont dle Bënne: daje! daje! D’àutri a ciucio un ciò për ore e ore, an giugand a canasta.
Mi am pias andé a cassa ant j’anviron dla Radio. Lòn ch’a-i va për condì j’ore veuide dël dòp sin-a.
Basta avèj:
1) Un cadregon bin còmod, butoma un Voltaire, ch’a l’ha j’orije për apogé la testa.
2) Na bota dle ragnà a portà ‘d man, butoma ‘d Nebieul, ch’a l’é un vin democràtich, a la mòda.
3) Na frisin-a ‘d passiensa: gnanca tanta. Sovens ël gieugh a comensa ‘d prima gionta.
4) La licensa elementar. E a-i në j’é da vende.
– Veule ch’i preuvo bele adess? … I-i seve? Bin a pòst? Còmod? Bicchio a la man? E tuti con vòstra brava licensa elementar?
… Si? Attenti, che si va a scominziare!
Giro ‘l boton: clach! A-i sauta fora… mùsica ‘d cassaròle rote e ‘d gat ch’a-j tiro la cova. E na vosin-a a dis: Complesso (òh! la bela paròla! Ripetomla) Complesso Ferdineferdon. Canta… Scapa pì che an pressa: Clach! N’autra mùsica. La quinta ‘d Beethoven. Giù ‘l capel!
Clach! Un presentatore a men-a la patalica (8). Un còmich a tarabasca dël mej ch’a n’ha për fé rije. Che cassa d’òr. Che pòst ideal për monze la vaca dle stivalade! Ma… a sarìa coma sparé drinta ‘l gioch o ant la fasanera. D’acòrdi?
Clach! Arivoma a L’ora della scuola. L’anvers dla midaja. Pòch da mòrde. Speràbil che l’italian a lo mostro conform as dev… Gnente d’autut. Un Ma che bello è questo… an fa resté ‘d bòsch.
Clach! Romanzo dialogato. Riposomse. E scotoma la stòria. Ch’a l’é costa: Madama e monsù, dla pì bon-a socetà, as dëscheurvo ij patarass e as në dijo dle cheuite e dle crùe.
La cassa a comensa:
Prima a-j ven fòra un moscio. Peui ël sòlit non ce la faccio ripetù vàire vòlte. Da lì a un pòch o che credi di buggerarmi? E na bela, frësca scocciatura.
Ma a son ancora mach d’òr-d’euvr, crocion, rosiure.
Finalment, dòp vàire lëchèt, coma a sarìo un arrangiatore, un affarato e fai il tifo per… ecco ‘l piat ëd mare badëssa, la levr con le trìfole.
Ant ël bon dël ciacolé madama sbotta con soa fiamenga strivassà: E non raccontarmi delle balle!
A sa mira i chërdo mè dover assicuré ij vintetrè letor che le paròle marcà sì dzora a son autèntiche, sentùe da mi, a l’é pa gnanca ampess, con mie orije medeme, essendo in perfetta sanità di corpo e di mente.
– Dle preuve? Che di ch’a l’era? Che ora?
Òh bon-a gent, a fà pa dëbzògn. Deurve mach la cassiëtta ‘d S. M. Vogliopossiocomando, a qualonque ora dla matin, dël di e dla sèira, e le preuve a sàuto fòra ‘d bòt an blan a pugnà, a caplà, a dròch, a la garabìa, un-a pì galupa, pì gustosa che l’autra…
Basta avèj, come j’heu già dilo:
1) Ël cadregon Voltaire.
2) La bota dël vin ëd mòda.
3) La frisa ‘d passiensa.
4) La licensa elementar.
E, për bërlich e bërloch, ël gieugh a l’é fait.
Saut ëd pùles.
Seve mai butave an camin a conté le stèile dla Stra ‘d San Giaco?
Na bela macia, ch’a l’ha falo, a fortiss ch’a son quat miliard e subia.
Ma a-i é un problema pì difìcil: conté ij bè ch’a-i sauta fòra dal famos cassiòt, butoma ant ël temp ëd vintequat ore. S. E. Giaco: – Bè… L’on. Pero: – Bè… Ël prof. Martin: – Bè… Col ch’a intervista: – Bè… Chi a l’é intervistà: – Bè… Chi a récita: – Bè… Chi a anonsia: – Bè… Col ch’a riva prim an bici: – Bè… saluto… Col ch’a s’é ciapasse ij càuss al fótbal: – Bè… mi pare… Bè, io credo… Bè, non saprei… Bè, che volete?… Bè, andiamo… Bè, bè, bè a l’ .
Ant la piòla dël «Babi ch’a vòla» Rabagas a l’ha tacà ‘l cartel: «DIO CENT. 50». A veul dì che a prononsié la paròla Dio, un as cuca mesa cavija ‘d multa. Istess ant ël regn ëd S. M. Vogliopossiocomando: fucilazione nella schiena a dovré ‘l verb cominciare, ch’a l’é na paròla polida, s-cëtta, d’antica e sicura nobiltà. Nopà si usi sempre – a dis l’ukase (9) dla R.A.I. – iniziare (un verb dij pì brut ch’a-i sia). E si usi a sproposito: Egli inizia dicendo… Caio e Sempronio iniziano con…
L’Ugolini a dirìa: – Errore patano, da mandarli in galera.
Riflession malincònica: Ma ij gran giornaj a fan istess.
Giusta! Ij ciap a smijo a j’ole.
Pare Dante o l’ha forgià l’italian ant ël feu dl’Infern. Peui a l’ha daje tuti jë splendor dël Paradis.
Manzoni a l’ha chërdù bin d’arzentelo andrinta a l’Arno.
S.M. la R.A.I. (voglio possio e comando) a së sfòrsa dë nielo ant ël Tévere.
Dal cassiòt a-i ven fòra na vos:
– Embé, che te ne freghi? Te possino…
Mi i buto ‘l pòles sla ponta dël nas, bogio ij quat dìj a vantajin-a…
E i giro ‘l boton: – Clach!
1 Raugneur: col ch’a rogna.
2 Mutin-a: testarda.
3 Ai temp ëd Frusta ij cotidian a surtìo con coj feuj-lì.
4 Përsonage dla crònaca dl’época.
5 Ansin: onsin, lansin.
6 Lignòla: cordin.
7 A sdòss: a còl.
8 Mné la patalica: mné la bërtavela.
9 Ukase: diktat.