da Gioventura Piemontèisa, Magg 1998
«I I’eve sentù lòn ch’a l’è rivaje a Turin?» an ciama Pàul, pen-a rivà a Mombaruss, dumìnica matin.
«Nò…», dagià ch’i j’ero tuti afarà a pronté la “Giornà dla Lenga Piemontèisa“, che l’ann passà as fasìa ‘nt l’Àut Monfrà.
«A l’é brusaje la Capela dël Sant Sudari e ‘n tòch dël Palass Real» an dis ëslargand j’euj e campand-ne ‘n man ël giornal.
La fòto ‘d prima a disìa tut. La Capela dël Guarini a esistìa pì nen.
A l’é parèj che, antramentre che noi i sërcavo ‘d fé nòsta part a pro dl’identità piemontèisa, valà che la volontà ‘d cost Ëstat dë scancelela a marcava n’àutr pont.
Lòn ch’as peul disse a n’ann da col aveniment, adess che, an costi di, ël Sant Sudari a l’é esponù a la venerassion universal? I soma dl’idèja che – ant le sircostanse d’ancheuj – mach ël silensi a peussa arcordé lòn ch’a l’é rivaje. Un silensi ‘d vërgògna pèr lòn ch’a l’é stà: tut, fòra-via che n’assident.
A anteressa nèn (o franch pòch) la càusa. Ma as sà ch’a-i era nen n’alarm (përdon: a-i era, ma a l’era dëstiss…), a-i era nen un carabigné o ‘n cìvich a goerné un monument tant important; as sà che ij pompista a l’han nen dëstissà ‘l feu, dagià che la Capela dël Sant Sudari a l’è smortasse daspërchila, dòp ch’a l’é pèrdusse dj’ore për sërché l’eva, e ch’a l’han fàit rivé j’elicòter …da Milan.
D’àutra part l’Ëstat italian a l’ha stansià dódes miliard (vërgògna!) facia ai 100 nëssessari al restàur. Com é-la che ‘l “belpaese” a pretend sempe ‘d goerné nòsta stòria e nòsta mimòria (gnun a peul arpiasselo!), e peui a finiss parèj? Përchè an Piemont a va a finì mach la limòsna dël 3% dël penos 0,19% dël P.I.B. (= 0,57%) che l’ansidit Pais a arzerva ai bin colturaj?
Nòsti bin colturaj, nòsti monument a son nòsta stòria e nòsta coltura. Për sòn a son nen-disponìbij për tuti coj ch’a son nen piemontèis, Stat italian in primis. Stat italian ch’a sà gnanca vàire ch’a sio, dagià che ‘ntra soprintendenze, archivi centrali, direzioni generali, ispettorati, a la fin a riess mach (e mal) a produve ‘d paròle. Veuide.
Belavans, fin a cand Piemont a rivrà nen a soa indipendensa le tragedie parèj ëd costa a son votà a arpetse. E Piemont a perdrà ancor d’àutri tòch. .
Nòst travaj a dev esse col ëd rivé – ampressa, ch’a-i é pì nen tant temp – a costa indipendenza coltural.
CC
► 1997: L’incuria italiana distrugge il più insigne monumento barocco al mondo