La stòria ‘d sa canson a l’é an broa a cola dla mùsica piemontèisa, gropà a costa giumai mach da la nassionalità dl’autor ëd la melodìa.
David Riss (stropià da man a man an Riccio, Ricci, Rizzio, Riz, Rizzi, Rizzio, Rezzio, Rizzo, Rizo) a l’era nassù a Pancalé (o a Moncalé) vers l’ann 1533. Vnù al mond ant un Piemont disputà antra Fransa e Spagna (Turin dël 1536 a l’era stàit pijà dai fransèis che, baricasse contra jë spagneuj, a l’avìo portà a la dëstrussion ëd tuti ij monument ëd l’época roman-a), s‘a fussa mach un pòver musicant dë stra o un nòbil as sà nen. Giovo al servissi dl’arsivësco ‘d Turin, a cantava, a smija, da le bande dla Pòrta Palass, compagnandse co’l lut, ël violin e d’àutri instrument, fasandse conòsse da tuta la sità, fin-a a rivé a la cort d’Emanuél Filibert a Turin e peui a Nissa. Testa ‘d Fer, protetor dj’artista, a l’avìa sernulo për ël séguit ëd l’ambassador piemontèis Solar ëd Morëtta a la cort d’Ëscòssia, apreu dl’arfinà argin-a Mary Stuart. Rivà là dël 1561 l’argin-a a l’avìa ciamaje a l’ambassador ëd lassejlo gionté ai sò cantor ëd cort. Angagià a la cort ëscossèisa, David Riss – conform a lòn ch’a scriv James Melville – a l’ha arnovà la mùsica scossèisa: William Thompson (1725) a j’atribuiss ëd mùsiche parèj ‘d The lass of Patie’s Mill, Auld Rob Morris, Ann thou were my ain thing, The broom of Cowdenknowes, Ode on the death of François II, The Bush aboon Traquair, Down the burn Davie. James Oswald (1742) e peui d’àutri studios a-j dan la parternità ‘d vàire composission ancheuj considerà tradissionaj [*]; comsëssìa a l’é stàit ël prim trascritor ëd le melodìe scossèise.
La pì veja tradission a veul che David Riss a l’abia portà da Turin l’antica melodìa d’Auld Lang Syne, canson che peui a sarìa stàita conossùa an tut ël mond (Valzer delle candele, Valser dans l’ombre) e virà ant un gran nùmer ëd lenghe e dialet. Le paròle anglèise d’ancheuj a son euvra ‘d Robert Burns (sconda mità dël séc. XVIII), framasson, ch’a l’ha dzorponuje ‘n significat malissios.
David Riss a l’era, con Mary Stuart, al servissi dla càusa catòlica. Le legende ch’a son contasse a son stàite vàire. Tant davzin a l’argin-a, catòlich e forosté, a l’avìa ansigà ‘d gelosìe. A l’avis ëd chèich autor David Riss a sarìa stàit na spìa dël Papa carià ‘d dësfende ‘l catolissism. Tutun na cospirassion polìtica dl’argin-a Elisabeta I d’Anghiltèra e dij nòbij ëscossèis, profitand ëdcò dla gelosìa dl’ëscond ëspos ëd Mary Stuart, lord Darnley, a l’ha portà a sò sassinage, ai 9 ëd mars dël 1566 a Edimborgh. Ij soldà dij rivoltos a l’avìo fàit irussion ant la sala a mangé d’Holyrood Palace ciamandje a l’argin-a ‘d consëgneje ‘l Riss. Coma costa a l’avìa arfudà, a l’avìo massalo belelì con sinquantesset pugnardà, dnans ëd campelo giù da le scale. An sentiend ij braj ëd l’argin-a la gent a j’ero corù al socors, ma costa, sota le mnasse, a j’era stàita obligà a congedieje. Mary Stuart a l’era peui scapà da na fnesta anroland ëd linseuj. Tornà na sman-a apress con ij sò soldà a l’avìa peui arcassà ij ribej e organisà na sepoltura imponenta për sò amis.Auld Lang Syne ancheuj a l’é la canson d’adieu a l’ann vej, sortut ant ij Pais anglo-sàsson.
▼ by Andre Rieu & The European Pipe Band