«Con le Làude ël piemontèis a s’avzin-a a la poesìa, o mej, a l’é la poesìa che, ansigà da la spiritualità fransëscan-a, a riva an Piemont. Poesìa mìstica che, an derivand da la sorziss pura dël Cantico delle Creature, a travers la dramaticità lìrica ‘d Jacopone da Todi, a së spantia an tuta Europa ant le vàire e vàire làude che, cantà an còro ant le procission (…) a rivo nen mach a pijé na forma sempe pì davzin-a a lë spìrit ëd nòste tère, ma maraman as piemontiso fin-a a vnì a esse piemontèise s-cëtte, poesìa nòstra» (Pinin Pacòt).
Ëd làude piemontèise a l’é rivan-ne pòche. Un-a dle pì bele a l’é costa Complenta ch’as goerna a la Biblioteca Real ëd Turin, bin davzin-a a d’àutre lession fransèise, provensale e catalan-e.
Complenta ‘d Turin
Oy las, baron, chi pases per la via,
si ‘s tam dolor cum é la mia!
Del mon fi car mout solace n’avìa
oy fi car, com trist é lo giorn doloros e amar.
Ch’e’ vezo morir a morte descusìa.
Mort, car mi premd col chi t’a in baronìa?
Oy fi car, com trist é lo giorn doloros e amar.
De doze l’un, in chi Yesu se fia,
Iuda lo felon in baxand lo traiva;
tranta dener lo precios sangue vandiva:
oy fi car, com trist é lo giorn doloros e amar.
Um bom matim m’apelum Maria,
or é cambià lo me nom in dolenta e smarìa:
oy fi car, com trist é lo g[i]or doloros e amar.
Tullù m’àm me figl a tort e tritorìa:
Lo cor me part, tam volunter morìa.
oy fi car, com trist é lo g[i]or doloros e amar.
Ma i sum trey de una mala compagnìa
che l’un lo bat e l’autro lo lia,
l’autro gle dis: «É tu fi de Maria?»:
oy fi car, com trist é lo g[i]or doloros e amar.
Dolor n’ày al cor: no é longa ma via,
ch’i m’àn tolù mon figlol Ihesu pia:
oy fi car, com trist é lo g[i]or doloros e amar.
Oi Dè, que farà la soa dolemta mare?
Ch’i vezo morir col ch’é figl e pare;
de tut lo mond é apellà sarvare:
de dolor moray e no tarderò vare
ch’el mon figl é pandù sì com s’el fus un lare:
oy fi car, com trist é lo g[i]or doloros e amar.
Quant lo fy oyt hi dolor de soa mare,
dis a Zuan: «A ti l’acomando per mare,
che tu, Zoan, hi sies bon figlol e pare»:
oy fi car, com trist é lo g[i]or doloros e amar.
Per gram pietà lo figlol se voz inveyr sa mare,
obrit soy og, tan dozament la varda,
poi inclina so cap, del corp se sagle l’arma:
oy fi car, com trist é lo g[i]or doloros e amar.
Oy é compì lo sogn che Simeon me disiva,
che de dolor lo me cor partireva;
or n’ày dolor al cor maior ch’i no n’avìa.
oy fi car, com trist é lo g[i]or doloros e amar.
DEO GRATIAS AMEN
Cfr. C. Brero, Storia della Letteratura Piemontese, vol. III, Turin 1983; G.P. Clivio, Fonti e lingua di un planctus Mariae in antico volgare piemontese (la Lamentazione di Torino) an “Storia linguistica e dialettologia piemontese”, Turin 1976; G. Gasca Queirazza, G.P. Clivio, D. Pasero, La Letteratura in piemontese. Dalle origini al Settecento, Turin 2003.
Version an piemontèis modern ëd Renata Capello
Ahidé, òm ch’i(t) passe (pàsses) për la stra
(vardé) s’a-i é na pen-a parèj dla mia!
(dël) mè car fieul ch’a l’era mia consolassion (tanta consolassion i n’avìa)
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
Ch’i lo vëddo a meuire ‘d na mòrt crudela.
Mòrt, përchè ch’it ëm pije col ch’at ha an sò poder?
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
Un dij Dódes che Gesù a confidava an chiel
Giuda ‘l flon an basandlo a lo tradìa.
(për) tranta dne ël sangh pressios a vendìa.
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
Na bela matin a l’avìo ciamame Maria
adess mè nòm a l’é cambià an sagrinà e sperdùa.
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
A l’han portàme via mè fieul a tòrt e a tradiment.
ël cheur am chita, tan volënté i muirërìa.
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
(Ma) A-i na j’é tre ‘d na bruta companìa,
che un a-j dà e l’àutr a lo gropa,
l’àutr a-j dis: ses-to ti fieul ëd Marìa?
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
Dolor i ‘n n’hai al cheur, a l’é nen longa mia vita
përchè ch’a l’han portame via mè fieul Gesù.
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
Ahidé, lòn ch’a farà soa mare sagrinà?
ch’i vëddo a meuire col ch’a l’é fieul e pare,
che tut ël mond a ciama Salvare (Salvator).
Ëd dolor i muirërai e i tardrai pa vàire
ché mè fieul a l’é pendù com s’a fussa ‘n làder!
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
Cand ël fieul a l’ha sentù la plenta dolorosa ‘d soa mare
a l’ha dit a Gioann: a ti i la fido për mare,
che ti, Gioann, it sie për chila un bon fieul e un bon pare
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
Con gran pietà ël fieul as vira anvers soa mare,
a l’ha durbì j’euj, tan dosman a la varda,
peui a cin-a la testa, d’ant ël còrp a seurt l’ànima.
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
Ancheuj a l’é compisse ‘l seugn (segn?) che Simeon am disìa
Che ‘d dolor mè cheur a sarìa s-ciancasse.
Ora i l’hai al cheur ël pì gran dolor ch’i l’abia mai avù.
Òh, mè car fieul, ch’a l’é trist ël (ës) di, doloros e amer.
