Costa vals ëd la Belle Époque turinèisa a l’é ancor ancheuj la canson piemontèisa la pì conossùa al mond.
Componùa a Turin dël 1898 dal Maestro Albert Pestalozza an sle paròle dël poeta Carlin Tiochet (scrivùa ant un piemontèis pòst-unitari, ch’a ancamin-a a sente la pression ëd l’italian), a l’é stàita creà da la chanteuse austrian-a Mitzi Kirchner. Ël sucess a l’era stàit inmedià, tant ch’a l’han dun-a pensà ‘d virela an d’àutre lenghe.
Albert Pestalozza (Turin, 1851-1934), dont Ciribiribin a l’é sò pì gran sucess, a l’é stàit ëdcò composidor d’operëtte e ‘d comedie musicaj, dnans ëd desse a la mùsica legera.
Carlin Tiochet, nassù Carlo Alfredo Occhetti dël 1863 a Fiorensa, rivà a Turin bin giovo a l’é ampadronisse sì bin dla lenga piemontèisa a la mira ‘d disse “Toscano per sbaglio”. Piess ëd bohémien conossù an tut Turin, fondador – e diretor për na vinten-a d’ani – ëd l’ebdomadari piemontèis «La Birichin-a» e colaborador ëd «L’Aso». Umorista genial, poeta, novelista e autor ëd teatro, pì che tut ëd drama: La bela sigalera dël parch, La brichetera ‘d San Salvari, Al nòstr bon Giandoja, Le fije dij cìrcoj, Dova a va Gian a va Gin, Ij Gargagnan (scrivùa con Amìlcare Solferin), La krumira dle cotonere dl’Auròra (butà an sena da la Companìa ‘d Mario Casaleggio), La bela mulinera d’Ivrea (Companìa Casaleggio-Gemelli), La Cichin-a dël fabricon, Ël delit dël pont Sangon, La regin-a ‘d Pòrta Palass, Ël rè ‘d Vanchija, Bel dobi o Ël teror dij làder, Vintesset sòld al di, Le paure ‘d Giandoja, Ij doj gemej, Ël delit ëd Beinasch (con Amìlcare Solferin), Chi monta e chi cala, Ij mòrt a tàula (conferensa umorìstica) e via fòrt. La colaborassion con Pestalozza a l’ha dane d’àutre canson ancheuj përdùe o dësmentià (Ël lùn-es…).
Malavi da temp, malgré la vzinansa ‘d tuti ij sò amis Tiochet a l’ha pensà ‘d massesse ai 3 d’otóber dël 1912 tirandse ‘n colp, a 49 ani, ant soa ca al ters pian ëd contrà ‘d Santa Clara 12 bis. Sò còrp a l’han trovalo la portiera e sò amis (e ‘dcò chiel autor ëd canson) Gioann Gastald (alias Tito Livido).
Virà an tute le lenghe an tut ël mond, Ciribiribin a l’é stàita gravà da Enrico Caruso, ël Trio Lescano, Kurt Henkels, Les Surfs, Duke Ellington, Renato Carosone, Carlo Pierangeli, Claudio Villa, Mario Lanza, Benny Goodman, Grace Moore, Frank Sinatra, Frank Pourcel, Miranda Martino, Bing Crosby e The Andrews Sisters, Erna Sack, Maria Candido…
Ciribiribin a l’é na canson “contra ‘l temp”, la nòsta canson d’autor la pì conossùa a la mira che scasi pì gnun a l’ha memòria ‘d chi ch’a l’ha scrivula (a l’han stampà ‘d petits formats ch’a la sfrosavo për neapolitan love song e ancor ancheuj cheidun a dà j’autor coma milanèis).
Ant col’época (tut parèj d’ancheuj) la “canson italian-a” a esistìa nen. As sà nen se la prima a fussa stàita La Spagnola o giusta Ciribiribin; për cost’ùltima as dësmentia sèmper ëd memorié ch’a l’era na tradussion, e che la tuta prima version, cola del 1898 ëd Mitzi Kirchner, a l’era an piemontèis.
CIRIBIRIBIN
(Carlin Tiochet – Albert Pestalozza, 1898)
«Se mia mare a lo savèissa
che mi i ven-o al Valentin
am piantrìa su na gran-a,
una gran-a sensa fin».
«Ma se toa mare a crija,
e ti, lassla ‘mpò crijé!
Còsa veus-to mai ch’a dija?
Che noi i soma ëd fafioché».
Ma peui chi-sà còs a dirà?
Còs a dirà quand ch’a savrà?
Dirà… dirà… ciribiribin! ciribiribin! ciribiribin!
Ciribiribin! Che bel facin, che bej ujin, che bel nasin.
Ciribiribin! Che bel bochin l’é pròpe fàit për fé ‘d basin.
Ciribiribin! Che bel vitin, da strenze s-ciass s’am ven davzin,
Ciribiribin! Ciribiribin! Ciribiribin! Che bel facin!
«Lassla perde, bel morucio,
lassla perde ëd fé ‘d basin!
‘T vëdde nen, la lun-a an guarda,
tut sossì a va nen bin».
«E se bin la lun-a an guarda,
ma ti, lassla ‘mpò guardé!
Còsa veus-to mai ch’a dija?
Ch’i saroma ëd fafioché».
Ma peui chi-sà còs a dirà?
Còs a dirà quand ch’a savrà?
Dirà… dirà… ciribiribin! ciribiribin! ciribiribin!
Ciribiribin! Che bel facin, che bej ojin, che bel nasin.
Ciribiribin! Che bel bochin l’é pròpe fàit për fé ‘d basin.
Ciribiribin! Che bel vitin, da strenze s-ciass s’am ven davzin,
Ciribiribin! Ciribiribin! Ciribiribin! Che bel facin!
▼ L’antërpretassion piemontèisa ëd Franca Frati e Carlo Pierangeli (Carlo Caniggia, Casal 1928–Turin 2008) dël 1961,compagnà da l’Orchestra dël M° Gardin, che da pòch l’editris musical Pentagramma ‘d Turin a l’ha arpijà an Cd.
▼ L’iresistìbila e virtuosa antërpretassion swing an italian dël 1942 da part dël Trio Lescano,
piemontèise turinèise d’adossion:
▼ Harry James with Benny Goodman, 1939 [sorgiss]
▼ 大谷洌子 - チリビリビン(ペスタロッツァ)- Kiyoko Otani: