«Lorens Magrassi a l’é pa da pòchi di ch’a scriv, ma da bela partìa d’agn, e da soa anviarura fin-a adess a l’é mantnusse fedel a sò destin che a lo gropa a soa tèra e sò pais. Tèra e pais che a vivo an minca ‘n vers ëd Magrassi, soens an ton minor e a vos bassa, sij ton che a nasso da l’ambrun-a dla siviltà paisan-a genita, la siviltà che a angagia coj che a l’han conossula e a son anreisasse ancreus, tan ‘ma ‘l nòst, a fene ne rason ëd vita e ‘d poesia.
La mira ‘d cost poeta a l’é cola ‘d chi ch’a resta frem a sò pòst, che a mòla nen, che ‘d soens a fà vis ëd nen vëdde che i soma tuti ij di pi da soj, pi tradi, ëd chi a veul ancor chërde che a l’orisont a-i é ‘d colin-e e peui d’àutre colin-e, pentnà dal travaj e sorgà da le taragne.
Dnans a la poesia da la vos “fòrta” (an tuti ij sens) ëd Badalin, bele cand a esprim ëd sentiment ancreus, Magrassi a sern pitòst la mesa vos, cola ‘d chi a canta parèj a la bon-a, sensa d’àutr but che esse scotà da soa gent, cola che chiel a na conòss ël cheur.
Cola midema gent dël Monfrà che ancor ancheuj a s’arconòss ant ël bin ëd la tèra e a sà pronunsié a la bon-a ‘d paròle angagiante, tan ‘ma cole ch’a parlo d’un passà glorios che a viv mach pì ant le pere dij castej…»
Giusep Gorìa | La Slòira, Mars 1998
Lorenzo Magrassi, poeta monfrin
Lorenzo Magrassi (Villalvernia 1933), coma Nino Costa e coma Pinin Pacòt, për vagnesse la pagnòta a travaja an banca. Për «vive» a scriv poesìe. Brandé an tèra monfrina-a, a sta a Mombel Monfrà, da ani a colàbora con le riviste piemontèise pì avosà, coma «Piemontèis ancheuj», «Musicalbrandé» e «La Slòira», l’armanach «Ij Brandé». Dòp un prim lìber,«Cheur e pais» dël 1997, për j’edission dël Centro Studi Don Minzoni, con la presentassion ëd Camillo Brero, a seurt adess con na neuva racòlta soagnà da Gioventura Piemontèisa, «Brasca e valòspi. Poesìe piemontèise ant l’armonìa monfrin-a» (pp. 80, 10,00). Un tìtol ch’a compendia, coma lesoma ant l’introdussion (…), «le componenti del suo percorso lirico: i ricordi, i rimpianti, le emozioni, i sentimenti cadenzati sul filo della memoria», la brasca, brasa; «e poi i sogni, le aspirazioni, i desideri, le fantasie che s’innalzano sicuri di trovare il cielo», le valòspi, le faravòsche.
Na sessanten-a ‘d poesìe, smonùe con cadensa còtia, un léssich nen arsercà, ma naturalment elegant, soasì, git d’ispirassion; un frisson ch’a ven da l’aleansa ancreusa che Magrassi a l’ha savù angagé con soa tèra. Nen nostalgìa d’antan, ma sostansa dj’euvre e dij di tëssùa ant ij valor ëd sempe. «Ant la pas ëd la sèira/ una ca s’avzin-a a n’àutra,/ e ‘n fil ëd fum / dai tecc/ së sbarda/ sensa pèis/ cmé ‘n pensé,/ anver ël stelli..». Na poesia che coma «La sèira/ la cun-a /lontan-i stagion ëd gòj…», coma na «…giornà/as peul sarassi/ ant ër pugn/con brancà ‘d silensi/ e scaji ‘d vita…», coma «’n cel taconà/ëd nivoli an pastura», «cmé na reusa,/ ant ël tò man…/Con l’anvia,/ancreus, ëd forati l cheur». Esse bon-a a forete ’l cheur, a lé forse una dj’imàgini pì bele ch’as peulo desse dël sens dla poesìa.
Giusep Gorìa, che a scriv na pàgina coma pòst-fassion a costa bela edission, a buta l’acsan su «la vos bassa», «la mesa vos», ël «ton minor» che Lorenzo Magrassi a sern për decliné ij so vers, ma a les-je bin coste poesìe a l’han la fòrsa ‘d «deurbi/ na cita anta dël cheur», përchè ant un temp brajà, venta savèj scoté ’l silensi për artrové dova «së scond/ në spion ëd sol». Scotoma l’anvit dël poeta, cola fërvaja d lus ëd sol, butomla an sla man e sporzomla a chi an passa «a riva!…». Për le paròle un pòch pi malfé a capì da chi a l’ha pòca orija al Monfrin, a-i é un Glossari ch’a dà la version ant ël piemontèis dij clàssich.
a.m. [Albina Malerba]
To7, 18.6.2010
► Ët ciam, sot-vos…
► Campagnin
► Tèra Monfrin-a