«Mars 1959!
Ij Brandé – Giornal ëd Poesìa Piemontèisa a l’era giumai da pì ‘d n’ani che a l’avìa chità ‘d seurte, lassand an noi un veuid inchiet e malinconios, con në bzògn përfond d’un rimedi.
La Companìa dij Brandé a seguitava a trovesse al Bar Patria, sota ij pòrti ‘d Piassa Castel (Pinin Pacòt, Pare, Alban, Alfredino, Motura, Daverio, Bërtolòt, Spaldo, Brero, Taverna, etc.). Peui, con la partensa ‘d Pacòt për Anon, Alfredino e quaidun dij giovo a l’avìo comensà a sugné n’arvista neuva: un pensé che a l’ha finì për creé na situassion neuva, squasi genà e fin-a ‘n pòch dròla, bele ant ël rispet d’una amicissia antica e ancreusa.
Noi “giovo” (ij giovo che Pinin Pacòt a l’avìa soagnà ‘d soa fiusa e ‘d sò ancoragiament) is trovavo, sempe pì sovens con Alfredino, coma aranda a la riva dla speransa.
La poesìa e la coltura piemontèisa a l’avìa da manca d’un giornal neuv – magara torna con ël tìtol “Ij Brandé” – che a podèissa garantì la continuità.
A l’era un desideri!
A Pinin Pacòt, costa nòstra veuja ‘d vive – bele sensa soa presensa carismàtica – a-j sonava ‘n pò an sle nòte dla gelosìa. A Chiel, noi giovo, i finìo për ësmijeje ‘d masnà malarconossente! As sentìa – come dì!? – un pare tradì!
A l’era un moment crìtich. E Pacòt as sentìa nen ël cheur ëd cede a gnun d’àutri la testà d’“Ij Brandé”, soa creatura, anche përchè forse a pensava già ‘d fé seurte, sota l’istessa ansëgna, l’Armanach ëd Poesìa Piemontèisa. Chiel a vorìa nen artiresse da l’impegn ëd manten-e viva la vos che për tanti ani a l’era stàita testimòni, palestra e sìmbol ëd la neuva stagion leteraria dël Piemont.
Quand che a calava a Turin, Pinin Pacòt a seguitava trovesse al “Patria” con Alban e Pare, e ‘d vòlte con quaidun dij giovo al “Cafè djë Specc”.
Antant Alfredino – con lë spìrit, ël coragi, la competensa, l’entusiasm e ‘l sacrifissi che già a l’avìo faje fondé e a mantnìo an vita la “Colan-a Musical dij Brandé” – a l’ha decidù (sostnù da la bon-a volontà ‘d quàich giovo e quàich…. vej brandé) ëd cariesse ‘l badò dla neuva imprèisa.
A l’é parèj che a Mars dël 1959 ël MUSICALBRANDÉ a ancaminava la stra che […] – minca tre mèis – a l’ha rapresentà la vos piemontèisa pì significativa ëd la coltura dël Piemont an tute soe espression (da la poesìa a la mùsica, a la pitura, a la crìtica leteraria e musical, a lë studi ‘d gramàtica e a la dissertassion an sla lenga piemontèisa e sl’autonomìa ‘d nòstra coltura, etc.)
Sò propòsit d’esse testimoniansa viva ‘d nòstra coltura poética e musical a l’é riussì a realisé […] un monument leterari piemontèis mach paragonàbil a col realisà da Pinin Pacòt con le 1060 pàgine d’ Ij Brandé – Giornal ëd Poesìa Piemontèisa (dal 1946 al 1957), e , an manera diversa, a Ël Tòr – Arvista Lìbera dij Piemontèis realisà da Luigi Olivero (dal 1945 al 1949). […]
Testimoniansa viva!
Na testimoniansa che (samblà a cola ‘d Pacòt e d’Olivero) a podrà ‘dcò soné a colpa e condana për ij savant e ij potent che, sbalucà dai benefissi e dal prestigi gropà a la coltura dël podèj, a l’han nen cujì, nì scotà, nì cudì, nì difendù ël mëssagi pressios ëd coltura e ‘d poesìa esprimù da l’ànima dij Grand Piemontèis ant la verità ‘d soa lenga: mëssagi che, forse (ahidé!), a l’é tnù stërmà ai sapient e a l’é arvelà a j’ùmij, conforma a l’Evangeli bimilenari.
Testimoniansa e document ëd vita e ‘d vitalità!
A l’é parèj che – ëdcò sota ‘l profil estétich, artìstich e lenghìstich – ël Musicalbrandé a registra l’evolussion, nen sempe positiva, che […] l’espression leteraria piemontèisa a l’ha sufrì.
A l’é bel fé, parèj, vëdde che da na forma ‘d poesìa e ‘d pròsa dominà da la semplicità espressiva a l’é passasse, ant j’ùltim temp, a na forma che a esàspera ant ël përfond ël sens ëd la paròla ant una arserca ‘d motiv e d’arsonanse dialetaj (ant l’ilusion ëd rendla pì genita e pì vera).
Evolussion ëd mentalità, ëd temp e ‘d coltura!
[…] A-i ero ancora tra ‘d noi Pinin Pacòt, Pare (Arrigo Frusta), Mario Albano, Giovanni Bòno, Armando Mottura, Aldo Daverio, Renato Bertolotto, Alex, etc., tuta na generassion ëd poeta che a fongava soe rèis ant j’esperiense romàntiche, crepuscolar, futuriste, con jë sbeuj ëd doe guère mondiaj ant ël sangh, con le speranse, j’ilusion, le delusion, ij faliment gropà a ideaj e filosofìe: un mond che a noi ancheuj a në smija giumaj mach pì un arcòrd ëd savor secolar.
[…] L’atension e l’amor che la Companìa dij Brandé, ant la prima pàgina dël nùmer un dël Musicalbrandé ëd col Mars dël 1959, a l’avìa dimostrà al grand amis, poeta e fondator ëd la neuva età leteraria piemontèisa, Pinin Pacòt, ofrendje la “Targa dij Brandé” për consacré la continuità ideal dij propòsit e dl’impegn che, ancora ancheuj, a l’é col ëd manten-e viva “la fiama che as dëstissa nen”.
Fiama che a l’é viva e lusenta andrinta ‘d noi e che noi i contoma ‘d podèj consëgné an tuta soa lus e sò calor ant le man ëd giovo pront a cudila e a fela splende con l’istess amor, impegn e sacrifissi che, da sempe, a caraterisa j’amis ëd la Companìa dij Brandé, e dimostrà da Alfredino an costi ani ‘d vita ëd soa maravijosa creatura che a l’é ‘l Musicalbrandé.
Camillo Brero
Musicalbrandé n. 100, Dzèmber dël 1983
[…] “Ij Brandé” a l’avìo bogià e animà na generassion dë scritor che a s’arconossìa ant ël magisteri ‘d Pacòt e a l’avìo ancaminane n’àutra, pì o men cola che a compagna ij prim des agn dël “Musicalbrandé”. Lòn che a passrà nen, o mej, lòn che a restrà nen con l’arnovesse dla reusa ‘d colaborador a sarà pròpi cola consiensa coltural polìtica italian-a ‘d marca pòst-rissorgimental che a l’era franch cola ‘d Pacòt; ansi, pa mach a intra an crisi, ma as cangia ant na caria polémica anvers col’istessa identità che a l’é sentùa viamai ‘d pì na manera ‘d vive, ëd pensé e d’esse diversa e genanta, concorenta e oponenta. [An s’Ij Brandé] As fortisso motiv dominant coma: piemontèis-angage ‘d sola poesìa, lenga squisìa (ant l’opission lenga-dialet), piemontèis-lenga an mira con soe seure latin-e ant soa piassa coltural. Costi motiv, se a-j fan pro crijé l’alarm già del 1927, a resto fòra da minca spìrit arvendicativ o polémich o ‘d chista istitussional, lòn che, mal-fé e pericolos dël 1927 e pì an là, a l’era possìbil apress la guèra. Ël Piemont a restava, macassìa, la cun-a d’Italia e la region pilòta dël pais neuv, bele an tra ij milanta problema dle maree migratòrie. La moderassion d’un Pacòt, polìtica e përsonala, col pòch e col pro d’otimism (i dirìa patriòtich) anvers ël futur, a j’ero ‘l contrautar anteletual dël rassism da bon pat ch’a montava: ël pessimism, tutun, a l’era la rëspòsta, antivista e pì che consienta, a col ësnobism turinèis assè cit borghèis (o gnanca tan cit) ch’a l’ha voltaje la gaban-a a la piemonteisità, ampërmuvà na coltura fàita d’aparense e da reverìe da grimpeur social.
[…] Sola ecession (e ancora!) al mond ëd Pacòt, e pont con col arciamà dal “Musicalbrandé”, as peul portesse la figura ecessional d’Arrigo Frusta. Pì vej ëd Pacòt e ‘d Nicòla d’una generassion (nà dël 1875, a meuir dël 1965 a norant’agn) as peul quasi vëddse an chiel l’ùltim arsàut dël Turin frapà dai mòrt dël 1864, an chista d’un primà përdù (bon-gré mal-gré), e ‘l prim frisson dël Piemont neuv che, gonfi ‘d retòriche patriotarde, a dis lòn ch’a pensa fòra da tuta minciaterìa coma dai pastroj oportunista dla polìtica ufissiala.
[…] Ël “Musicalbrandé”, fedel al sorgh pacotian për soa part literaira, a marca tutun n’àutr dëstach cand che as parla ‘d gramàtica piemontèisa. An efet, për le testimonianse ‘d chi ch’a l’ha vivù an coj ani gomo a gomo con ël magìster, chiel a l’era pitòst malfident a l’idèja d’un’euvra ‘d codificassion gramatical e a l’avìa gnanca tan piasì che ij sò anlev-colaborador a possèisso an cola diression.
[…] An efet, da la surtìa da la sena d’ “Ij Brandé” ‘d Pacòt, ant ël 1957, fin-a al 1982, nùmer zero ‘d “Piemontèis Ancheuj”, ël trimestral d’Alfredino a resta la sola vos ch’a deuvra ‘l piemontèis coma prima lenga e an minca n’ocassion. Sossì che a sia dit sensa vorèj-je gavé d’apressiament e d’espression che a l’han ancaminà soa vita ant ël passà scasi lontan, parèj dë “’L caval ‘d brôns”, o ch’a l’han avù vita curta, parèj d’“Assion Piemontèisa”, o bin pì longa, parèj d’“Arnàssita piemontèisa” (peui dventà “Union Piemontèisa”), ma tute ansercià ant ij sò termo, ora sitadin e assossiativ, ora polìtich e anformativ, comsëssìa con ël denominator comun dël piemontèis parèj d’una lenga che as deuvra, e magara bin, ma nen coma la prima për petission ëd prinsipi. A farìa ecession l’esperiensa d’“Alp”, ma soa s-cëtta stampa bielèisa a na dis soa bòina ant nòst contest.
[…] Ëd costa mira d’ombra a l’avìa già dine chi che a scriv an adressandse ai letor an ocasion dij trant’agn ëd la publicassion e, për maleur, a l’ha pa avù manera ‘d cambié idèja: caraterìstica ‘d sigur pa mach subalpin-a, ma la rëspòsta global ëd j’istitussion, fòra ‘d chèich arconossiment formal, a l’é stàita scasi sempe dësmalcoranta; ij media a l’han brilà o për soa latitansa o për l’ocasion pijà al vòl ëd torné su vej pregiudissi, su veje imprecision, su veje suficense.
An efet, se la stampa piemontèisa a sbërlus nen d’anteresse për la coltura dla region, fòra dle sòlite ecession, a l’é pa nèn d’autut che ‘l rifless dl’«im n’ampipo» scasi general, pa nen ëd divers che col ch’a toca d’àutre bronde dla coltura ant ël sens pì largh.
[…] E dësmentioma nen che ancheuj, cola local, a l’ha scasi chità d’esse na coltura popolar, për esse pitòst na rëspòsta d’identità a chi ch’a l’é an chista ‘d rèis. A l’é donca na dimension anteletual che a peul ësmon-e ansema na lenga literaria, na sòrta ‘d puslagi scritural, un camp d’assion nen controlà dai gròss gir editoriaj, n’angagi polìtich ant ël fesse e ancor d’àutre adoss, ma a l’é pì nen col element d’agregassion che da un pession d’agn a l’é passà – bele ant ij pais ëd provinsa – a le mega-discoteche, a le piste ‘d mòto-cròss, a le sale-gieu dij pì giovo, tute ansema mire reaj d’arferiment che a l’han ëspiantà coj moment agregativ d’antan che a produvìo e trasmëtìo la coltura popolar.
Giusep Gorìa
(Da Ij trantetrè agn ëd l’Arvista piemontèisa «Musicalbrandé»,
an VIII Rëscontr Antërnassional dë Studi an sla Lenga e la Literatura Piemontèisa (1991), Alba 1994)
Musicalbrandé – Arvista piemontèisa a l’ha chità le publicassion con l’ëscartari 144 dël dzèmber 1994.
Da mars 1995 sò pòst a l’é stàit pijà da l’arvista La Slòira.