(1913-1997)
Artista studià, cultor dë stòria e ‘d literatura antërnassional, soa euvra poética as duverta a le forme pòst-futuriste e – a l’avis ëd Milo Bré – “an balauciandse antra n’ermetism moderà e na sòrt d’esistenzialism essensial: espression poética sèmper an evolussion e a l’arserca ‘d novarìe, possà da n’insodisfassion ostinà”.
Soa ùnica euvra publicà a l’é la cujìa ‘d vers «Novèmber viòla-giàun», publicà dël 1962 a Roma “a l’ansëgna d’Ël Tòr” da Luis Olivé, ch’a l’avìa dëscurbine ‘l talent e a l’avìa arportalo «a le sorgiss filològiche dla tèra ‘d soa gent»: «… oltre all’esatta forma piemontese [U.L.R.] sembra aver trovato anche spiritualmente l’equilibrio definitivo della sua manifestazione lirica: dimenticando le oscillazioni futuriste che lo avevano reso caro a Marinetti – per esprimersi nel chiaro essenzialismo formale di schietto sapore moderno che già aveva trovato precedentemente nella pittura. Per poter ritrovare definitivamente se stesso anche in letteratura, egli ha avuto dunque bisogno di ristorarsi alle sorgenti filologiche della sua terra d’origine. Noi siamo lieti di aver contribuito a questo felice incontro con se stesso di questo giovane…» (Luis Olivé | Ël Tòr, n. 9 – 1.XII.1945).
«Nativ ëd Pamparà […] trapiantà a Roma, Umberto Luigi Ronco a l’é un pitor e un poeta (an italian e an piemontèis) bin armonisà e contrapontà. (…) Ronco a vnisìa dal moviment futurista, a l’era stàit un anlev ëd Marinetti […] Svincolasse a temp da cole ch’a l’ero mach j’espression voajante, polémiche e rataplanìstiche dël futurism, a l’ha savune tnì l’andura dësgagià e ‘l mej dla bon-a essensa novatris». (Luis Olivé)
A son restà d’inédit «Baticheur», «Mia vos a brusa» e «Sla broa d’un mortiss», euvre nunsià dël 1962 e mai stampà. Soa produssion as treuva ansima ij nùmer dël «Musicalbrandé», an s’«Ij Brandé – Armanach ëd poesìa piemontèisa» e ansima d’àutre arviste.
Sudari ‘d crij ant ël cel patanù
Umbert Luis Ronco
Sudari ‘d crij ant ël cel patanù.
Dëdlà dël finagi 1 sensa color,
ch’a separa la tèra e l’infinì
mi andreu nen.
Ël cel dij mìstich
a l’avrà nen ël mè gnente.
La mòrt am libererà
e mè cadàver a sarà ‘d gnun.
Mi j’avreu nen sepoltura
e gnun am pianzrà.
La bela fiama dij sapin
am farà ‘d sënner,
e ‘l vent bianch, fripland 2 l’asur,
a la portrà ‘nt l’eva dël fium.
Ël mar, peui, trames a j’onde e le scume,
ant na giornà ‘d sol duvert,
a finirà l’euvra maravijosa.
Ritornreu ‘l gnente ant ël gnente.
Sudari ‘d crij ant ël cel patanù.
1 – Finagi: termo, confin.
2 – Fripland: squarsand, sgarbland.
► Novèmber viòla-giàun
► Autavila Monfrà